Het gereformeerd protestantisme heeft in Nederland een lange traditie. Het heeft ook een stempel gedrukt op onze geschiedenis. Dat is in het buitenland niet altijd het geval. In een serie artikelen gaan we kijken naar wat gereformeerd-zijn in het buitenland betekent. Deze week richten we onze blik op Rankweil in Oostenrijk.
Ik spreek met Cees en Tineke Catsburg. Zij wonen al jaren in Tschagguns in het Oostenrijkse Vorarlberg. Ze zijn lid van de kleine gereformeerde gemeente in Rankweil. Ik praat met hen over hoe het is om gereformeerd te zijn in Oostenrijk.
Hoe zijn jullie hier eigenlijk in dit mooie vakantiegebied terechtgekomen? O, dat is al lang geleden. En dat had te maken met een krantenberichtje. We schrijven dan 1998 en we woonden in Reeuwijk en waren lid van de GKv te Gouda. In dat krantenbericht werd melding gemaakt van de oprichting van de Evangelisch-Reformierte Kirche Westminster Bekenntnisses (de ERKWB) in Rankweil. We speelden al langer met de gedachte om wat voor de Heer te gaan doen in het buitenland en dit berichtje was voor ons de aanleiding om een heenreis van een wintersportvakantie zo te plannen, dat we in Rankweil een kerkdienst konden meemaken.
En hoe was jullie eerste kennismaking met deze gemeente? Kunnen jullie je dat nog herinneren? Ja, die kerkdienst herinneren we ons nog heel goed. We werden hartelijk ontvangen in een klein gezelschap in een kleine ruimte die als kerkzaal diende. De eredienst maakte veel indruk op ons en we voelden ons daar meteen thuis. En telkens als we in de daaropvolgende jaren met vakantie naar Oostenrijk gingen, bezochten we ook de kleine gemeente in Rankweil. Dat werd een gewoonte. We zagen het ledental in de loop van de jaren groeien. Er heerste een warme, open en uitnodigende sfeer en dat is nog steeds zo. Om een lang verhaal kort te maken: in 2004 besloten we naar Vorarlberg te verkassen en lid te worden van de ERKWB in Rankweil. We verkochten ons huis in Reeuwijk en kochten dit huis hier in Oostenrijk.
Maar waarvan moesten jullie dan rondkomen? Met de verhuur van vakantieappartementen voorzagen we tot begin 2013 in ons levensonderhoud. Dat was zeker in het begin niet altijd gemakkelijk. Maar het ging toch. Sinds 2013 wonen we, gepensioneerd en wel, nog steeds op dezelfde mooie plek. We hebben nu onze appartementen verkocht en wonen zelf alleen nog parterre.
Wat kan je ons vertellen van de ERWBK te Rankweil? Die kerk heeft een oudere zustergemeente. Deze ontstond toen de lutherse predikant Reinhold Widter, door zijn persoonlijke geloofsontwikkeling in de richting van de gereformeerde orthodoxie, in 1984 uit zijn eigen kerk trad en in aanraking kwam met orthodox-gereformeerden in Nederland. Hij bestudeerde de gereformeerde leer, aanvaardde de Westminster Confessie en de Heidelbergse Catechismus als belijdenisgeschriften en stelde liturgische formulieren en een kerkorde op. en in 1987 stichtte hij met theologische en financiële ondersteuning vanuit Nederland de eerste ERKWB-gemeente in Neuhofen in de Oostenrijkse deelstaat Oberösterreich.
Is de naam Evangelisch-Reformierte Kirche alleen niet voldoende? Waarom moet daar nog Westminster Bekenntnisses aan worden toegevoegd? Dat komt om dat de grote Evangelische Kirche naar de rechter was gestapt met een klacht over de naam van onze kerk. Gelukkig kon dat in der minne worden geschikt door de toevoeging in de naam van dit officiële belijdenisgeschrift. Het onderscheidt ons van de Evangelische Kirche, die verwijst naar de Augsburger- en de Helvetische Confessie. De Evangelische Kirche is steeds vrijzinniger geworden en conformeert zich niet meer aan haar belijdenissen.
Gaat het goed met de ERKWB in Oostenrijk? Ja best wel. De ERKWB groeit gestaag, maar is natuurlijk nog wel heel klein. De kerk groeit niet alleen in Oostenrijk. In Zwitserland kwam het in 2005 in Winterthur en in 2008 in Basel tot gemeentestichting. In Oostenrijk in 2009 in Wenen. De vijf erkende ERKWB-gemeenten hebben samen ruim tweehonderd leden. Sinds 2009 komen ze jaarlijks in synode bijeen. Er is een officiële zusterkerkrelatie met de Orthodox Presbyterian Church in de Verenigde Staten en met de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt in Nederland. Met uitzondering van Neuhofen heeft elke gemeente een eigen predikant.
Ik neem aan dat het missionaire aspect van de gemeenten veel nadruk krijgt? Zeker. Onze kerkorde onderstreept de missionaire opdracht van de kerk en maakt dat concreet door regelingen voor preekposten en kerkplanting. Omdat het in de gemeenten vaak ontbreekt aan gedegen Bijbelkennis en aan kennis van de belijdenis is elke gemeente op zich eigenlijk een missionair project. Daarom zijn we ook zo dankbaar, dat we hoe klein we ook zijn in maar liefst vier van de vijf gemeenten predikanten hebben. In Wenen en Rankweil worden de kerkdiensten door meerdere vasten gasten bezocht.
Vaste gasten? Wat zijn dat voor gasten? Wij noemen ze vaste gasten, omdat lid worden voor deze mensen een grote stap is, die binnen het gezin, de familie, bij vrienden en kennissen en zelfs binnen een kleine dorpsgemeenschap tot scheve ogen kan leiden. Het verlaten van de roomse kerk kan de verhoudingen binnen de familie en ook wel in kringen daarbuiten, negatief beïnvloeden. We zijn dankbaar dat onze kleine gemeente in Rankweil ondanks dit gegeven toch blijft groeien met een paar leden per jaar.
Is de invloed van de roomse kerk dan nog zo groot? Ja die is nog groot. Net als in Nederland is ook hier een scheiding tussen kerk en staat. Maar de praktijk is zo anders. In vrijwel elk klaslokaal hangt een crucifix aan de muur. Op vrijwel elke rechtbanktafel staat een crucifix. Er rijdt geen brandweerauto rond zonder eerst door de priester gezegend te zijn. Dit alles heeft ook een positieve kant, hoor. God en kerk zijn veel minder dan in Nederland uit het leven verdwenen. Maar je kan je voorstellen dat onze jongeren het hier vaak moeilijk mee hebben. Zij moeten leren omgaan met dat hun klasgenoten, vrienden en vriendinnen bijna allemaal bij de roomse kerk horen en dat jouw schoolklas feestelijk de eerste communie viert, maar jij niet. En het is hier lastig om echte christelijke vrienden te hebben, of een huwelijkspartner te vinden die jouw geloof deelt.
Hoe ziet het gemeentelijk leven er uit? Uiteraard zijn wij vanwege onze situatie missionair ingesteld. Elke week is er bijbelstudie voor vrouwen. Onze predikant verzorgt met grote regelmaat bijbelcursussen voor belangstellenden binnen en buiten kerkelijke gemeente. In voor- en najaar vindt een ‘Finger- and Soulfood’-voordracht plaats, waarvoor familie, vrienden en kennissen worden uitgenodigd. De voordracht gaat over een aspect van de gereformeerde geloofsleer, is laagdrempelig en wordt afgesloten door een buffet met kleine hapjes.
Als jullie zo klein zijn moet je wel financiële steun krijgen. Hoe gaat dat? Geen van de ERKWB-gemeenten is financieel zelfstandig. Alle zijn afhankelijk van externe financiële ondersteuning. Zo krijgt Wenen financiële ondersteuning vanuit de Verenigde Staten. En de overige vier vanuit Nederland via de Stichting Steun Reformatie Oostenrijk (SSRO). Via Rankweil lopen er twee kerkplantingsprojecten. Sinds 2018 in Innsbruck door ds. Klaas Rozema en vanaf de zomer van 2019 in Graz door ds. Peter Drost vanuit Delfzijl. Beide predikanten hebben een sponsorkring die deze initiatieven met geld en gebed ondersteunen. De SSRO ondersteunt deze beide projecten ook. Uiteraard doen de leden zelf ook een behoorlijke duit in het zakje. In Rankweil maken en verkopen de zusters zelfgemaakte producten op de zomermarkten. Dat levert naast een bijdrage aan christelijke goede doelen en gesprekken met bezoekers van de markten, toch gemiddeld ook nog altijd ruim vijfduizend euro op voor de kerkelijke gemeente en haar missionaire projecten. In de zomervakantie komen in Rankweil veel Nederlandse bezoekers in de kerkdiensten en dat merk je ook meteen. Zij komen meestal uit de orthodox gereformeerde kerken.
We moeten afsluiten. Hebben jullie nog een laatste opmerking? We hopen en bidden dat er een brede kring van vaste donateurs ontstaat, die het missionaire werk van de ERKWB-gemeenten steunt en zo bijdraagt aan het uitdragen van de gereformeerde leer in Oostenrijk en Zwitserland. Als je meer over ons wilt weten, kijk dan op www.reformiert.at en www.ssro.nl
Groet de gemeenteleden in Rankweil, wil je? En zeg tegen ze, dat wij hun Gods zegen toewensen en toebidden. Hartelijk dank voor dit interview.
Gurbe Huisman, Winschoten