Gedachten over het vasten
Het lukt me gewoon niet om het van me af te schudden. Het gevoel dat als het er echt op aan komt, als de nood het hoogst is, als de strijd het hevigst is, je dan behalve bidden misschien ook moet vasten. Die gedachte wordt gevoed door de Bijbel.
Ongeveer op mijn zestiende jaar begon ik met geregelde bijbelstudie. In die jonge jaren ging mijn hart open voor de woorden van God. Naast kerk en catechisatie volgde ik de Navigator bijbelstudies. De Navigators was een soort kleine opwekkingsbeweging: warm, radicaal en persoonlijk. Ik was ten volle overtuigd van het gezag van de Schrift. Niets ging er boven de woorden van God. De hele Bijbel is waar.
Onthoudingen
Zo'n houding is niet zonder risico. Ik las in de Bijbel ook over geloofspraktijken die voor mij geheel onbekend waren. Vasten bijvoorbeeld. Ik was wel van jongs af aan bekend met het verschijnsel. Onze katholieke buren aten op vrijdag vis. Dat hoorde bij hen. Maar wij waren niet rooms. Wij waren protestants, wij hielden ons aan de Bijbel. Zo ben ik opgevoed. We houden ons aan de hele Bijbel. En de Bijbel heeft gezag over ons hele leven.
Die opvoeding heeft me geen kwaad gedaan. Wij geloofden niet als zoals Rome: Bijbel en traditie. Wij beleden het sola Sciptura, alleen de Schrift. Luther had met zijn bolle wangen al het stof van de Bijbel afgeblazen en wij lazen weer wat er stond. Maar ik was jong en enigszins onbevangen. Ik begon te lezen en te luisteren en toen bleken wij toch ook wel tradities te hebben, goeie natuurlijk, maar toch.
Wat later kwam ik in aanraking met pinkstermensen. Ook dat heeft me geen kwaad gedaan. Daar durfden ze fris naar de Bijbel te kijken. De traditie speelde daar niet zo'n dominante rol. Ze durfden nieuwe dingen te ontdekken. Bij ons leek het geloof uitgekristalliseerd. Wij van na de reformatie hebben de volle waarheid. Tja. De reformatie was wel heel hard nodig. Het was een dappere vernieuwingsbeweging. Het was een zeer noodzakelijke reiniging van de kerk.
Maar met al dat badwater lijken er ook een aantal goede zaken weggespoeld. Het vasten bijvoorbeeld. Daar staan toch dingen over in de Bijbel. Indringende dingen. Op de Grote Verzoendag, de dag dat het Joodse volk in het reine met God trachtte te komen werd naar goddelijk bevel 24 uur lang gevast (Lev.16,29, 'onthoudingen opleggen' volgens een Joodse vertaling). Geen eten, geen drinken. Het was tijd voor belangrijker zaken. Er was op die dag een collectieve honger naar vergeving. Als Jona zijn onheilsboodschap over Nineve heeft uitgestort lezen we: En de mensen van Nineve geloofden in God. Zij riepen een vasten uit (Jon. 3,5).
Als de profeet Nehemia geconfronteerd wordt met de neergehaalde muren van Jeruzalem en deze wil gaan herbouwen lezen we: Ik bedreef enkele dagen rouw, terwijl ik voor het aangezicht van de God van de hemel vastte en bad (Neh.1,4). Als Haman de vernietiging van alle Joden op het oog heeft, is Esters uitdrukkelijke verzoek aan Mordechai: Ga, verzamel alle joden die zich in Susan bevinden, en vast voor mij: eet niet en drink niet, drie dagen lang, nacht en dag. Ook ikzelf zal zo vasten... (Ester 4,16). Bij code rood lijken bidden en vasten in de Bijbel tweelingen.
Doorgaande lijn
Misschien denkt u, goed, maar dit is allemaal Oude Testament. Ja, maar is er wel zo'n harde knip tussen het Oude Testament en Nieuwe Testament te maken? De hele Bijbel is toch één groot doorgaand Evangelie. Trouwens in het Nieuwe Testament komt het vasten al heel snel en indringend aan de orde. Als de Heere Jezus gedoopt wordt en de Geest daalt op Hem neer en de Stem uit de hemel heeft gesproken: 'Dit is Mijn geliefde Zoon...', lijkt Hij onaantastbaar. Nou, niet helemaal. Er staat Hem nog een geweldige krachtmeting te wachten. Het gebeuren in het paradijs moet worden overgedaan. De duivel meldt zich weer. Adam en Eva aten, Jezus vast. Veertig dagen lang zoekt Hij zijn Vader. Ten slotte krijgt Hij honger. En dan komt de verzoeker met zijn surrogaat voedsel. Wat een immense spanning. Jezus weerstaat hem met het Woord. De verleider kan daar niet tegenop. Hij moet het opgeven. Later zal Jezus zeggen: Mijn voedsel is dat ik de wil doe van Hem Die Mij gezonden heeft en Zijn werk volbreng (Joh.4,34). Jezus hongert naar de wil van de Zijn Vader. Bijbels vasten is hongeren naar God. In de Bergrede waarschuwt Jezus voor onwaarachtig vasten. We mogen er geen vertoning van maken. 'Ik zeg u dat ze hun loon al hebben' (Mat.6,16). En dan later, na Zijn dood en opstanding en na de uitstorting van de Heilige Geest, ontstaat er nieuwe gemeentevorming. Er moeten zendelingen worden uitgezonden: En terwijl ze de Heere dienden met bidden en vasten, zei de Heilige Geest: 'Zonder voor Mij zowel Paulus als Barnabas af...' (Hand.13,2). Als het er op aankomt wordt er gebeden en gevast.
Kleine praktijk
Een jaar of twintig geleden heb ik voor het eerst serieus gevast. Met een groepje collega's die werkzaam waren in verschillende christelijke organisaties, trokken we ons voor een kleine week terug in een kloostergebouw. Er werd niet gegeten, er werd alleen sap gedronken. Echt moeilijk was het niet. Eten kwam niet ter sprake en je zag of rook ook geen maaltijden. Dat scheelt heel veel. Veel moeilijker is het om te vasten als er om je heen gewoon geleefd, gekookt en gegeten wordt. Wat direct opvalt als je vast, is dat je tijd over hebt. Tijd die je kunt besteden aan gebed. Denk je aan eten dan herinnert je dat er aan dat je moet bidden. Niet lang geleden heb ik op verzoek van de gemeente in Emmeloord drie dagen gevast in verband met de dreigende uitzetting van een jong gezin naar een gevaarlijk land. Ik koos er voor om de middagmaaltijd over te slaan. Het werkt beslist. Voortdurend werd ik bij de familie bepaald en kon ik voor hen bidden, en op heel bescheiden wijze leed ik ook een heel klein beetje mee. Het bracht me dichter bij God en dichter bij de betreffende familie. En nu heb ik me voorgenomen tijdens de lijdenstijd geen koek en snoep te eten. Niet echt een groot offer, wel een voortdurende herinnering aan de tijd waarin we leven: de lijdenstijd.
Vasten in het Oosten
Onze vluchtelingenvrienden uit Eritrea, Syrië en Egypte, hebben een echte vastentraditie. Vasten is voor hen afzien van dierlijke producten als vlees, kaas en melk en ook van alcoholische dranken. Elke woensdag wordt gevast omdat Jezus op die dag gevangen genomen is. Elke vrijdag, omdat het de dag is van Zijn lijden en steven. Voor kerstmis wordt 10 dagen lang gevast, voor Pasen 50 dagen, voor de apostelen 3 dagen, voor Maria 5 dagen, voor Nineve 3 dagen, enz. Een serieuze Orthodox gelovige vast bijna 200 dagen per jaar.
Alternatief
We zagen eerder dat er maar op een moment, namelijk bij Grote Verzoendag, sprake is van een bijbels gebod om te vasten. Het overige vasten heeft een vrijwillig karakter. Het is, ook in het Nieuwe Testament, wel geloofspraktijk, maar geen geloofsgebod. De Bijbel biedt wel een alternatief voor mensen die om een of andere reden afzien van vasten. Het is te vinden in Jesaja 58. Een hoofdstuk lang verzet de profeet Jesaja zich tegen schijnvroomheid. Maar er bestaat gelukkig ook echte vroomheid. Het vasten dat God verkiest. Dat staat te lezen in vers 7. 'Is het niet dit, dat u uw brood deelt met wie hongerlijdt, en de ellendige ontheemden een thuis biedt, dat, als u een naakte ziet, u hem kleedt, ..... ' Oei, de Bijbel lezen en geloven, is niet zonder risico.
We vieren Pasen 2020 in een heel bijzondere tijd. Een crisistijd die ons aanspoort de Heere te zoeken en voor elkaar te zorgen. Regel 1 is daarbij altijd: wie heeft het het hardst nodig. Laten we ons 'brood' delen.
'Ik was een vreemdeling...'
Krijn de Jong, Urk