De titel ‘De hemeltuin’ is ontleend aan een prachtige tuin op een Engels landgoed, die ogenschijnlijk door niets geschonden kan worden. Zo althans beleeft het gezelschap het dat in de tuin verzameld is, de familie die het landgoed bewoont, een buurvrouw en twee gasten, Nicholas uit Zuid-Afrika en Gerda uit Duitsland. Maar, wordt er opgemerkt: de slang sluipt nader door de struiken en de engel wacht om ons te verdrijven.
Later in een ontmoeting tussen Nicholas en Gerda vertelt zij over haar ouderlijk huis in Pruisen, ook met een prachtige tuin. Zij staat op het punt terug te keren naar huis, hoewel zij weet dat de macht van Hitler groeit, een ontwikkeling die zij verfoeit. Zij zegt tegen Nicholas, dat zij in een paradijs woonde, maar dat zij dat heeft verloren. Ze vervolgt dat zij van de appel heeft gegeten en geen illusies meer mag koesteren. Ze moet verder lopen door de distels en de brandnetels, terwijl de engel de ingang bewaakt. Maar, voegt ze eraan toe: het paradijs neem je van binnen met je mee. Dat zit in de keuze die je maakt.
Dit is de kern van deze roman. Ogenschijnlijk lijkt hij echter een verhaal over een zomer op het Engelse platteland. De familie Chambers heeft op haar landgoed twee gasten uitgenodigd, Nicholas, een studiegenoot van zoon Robert voor de hele zomer en Gerda uit Duitsland, een dochter van een bevriende familie voor een week. Prachtig beschrijft Schoeman wat er allemaal voor en met de gasten wordt gedaan. Voor mij voelde het alsof ik er zelf bij was. .
Maar het verhaal speelt zich af in de tijd van de Spaanse burgeroorlog en de opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland. Die gebeurtenissen spelen onderhuids de hoofdrol. Vooral door de betrokkenheid hierbij van het jongste dochtertje Prudence, buurvrouw Mackintosh en de Duitse Gerda. Nicholas, de hoofdpersoon is vooral bezig met zijn carrière als wetenschapper. Hij staat door onzekerheid afstandelijk in het leven. Maar wordt tevens door de betrokkenheid van de genoemde drie geraakt. De persoonlijke gesprekken, onder andere over de wereldsituatie, zijn intens. Ze laten zien hoe complex toen het wereldgebeuren was en hoe verschillend mensen uit een vergelijkbaar milieu hierop reageerden. En hoe complex de mens zelf is, ook in de intermenselijke relaties.
Dat is nu niet anders. Alleen al daarom is het meer dan de moeite waard deze roman te lezen. Maar ook door het sublieme schrijverschap van Schoeman. Inmiddels heb ik al twee keer intens van dit boek genoten.
D. Visser Amersfoort
Karel Schoeman, De hemeltuin, vertaald door Rob van der Veer, Manuzio: Kampen 2019, 215 blz., € 19,99, ISBN 9789492600172