Leerlingen van Jezus hoeven zich geen zorgen te maken over eten, drinken of kleding. Zij laten zich daardoor niet in beslag nemen. Heidenen doen dat wel. Zij zijn daarmee juist heel sterk bezig. Hun zoeken gaat naar dat alles uit. Daardoor kennen ze heel veel zorgen. De grote Deense filosoof en theoloog Søren Kierkegaard (1813-1855) legt in een aantal toespraken uit wat die zorgen zijn: de zorgen van armoede, overvloed, geringheid, hoogmoed, overmoed en nog veel meer. Mooi is hoe hij daarbij het voorbeeld van de vogel uitwerkt, dat door Jezus is gebruikt. De vogel moet onze leraar zijn! En ook de lelie trouwens. Als we van hen leren, en bovenal van Christus zelf en het evangelie, blijven de zorgen van de heidenen verre van ons. Deze toespraken naar aanleiding van Matteüs 6, 25-43 vormen de eerste afdeling van een forse bundel christelijke toespraken, die Kierkegaard in 1848 schreef.
De tweede afdeling van deze bundel gaat over de vraag hoe een christen zou moeten omgaan met het lijden dat op zijn weg komt. De derde afdeling bevat confronterende toespraken over het christelijke leven (gericht tegen een burgerlijk en ingedut christendom). Je moet bijvoorbeeld heel goed weten wat je doet als je naar de kerk gaat. Je zult daar – als het goed is – geconfronteerd worden met jezelf, en met je zonde! Als je daarnaartoe gaat om een aai over je bol te krijgen, kom je bedrogen uit. Je zult schrikken! Het woord houdt je een spiegel voor: 'Die man/vrouw, dat ben jij!' Maar dan mag je ook de troost van het evangelie horen. Daar in de kerk wordt 'de enige verlossing' geboden, 'de zaligste troost, daar wordt je het hoogste geboden, Gods vriendschap, zijn genade in Christus Jezus'. Dan moet je ook jezelf in acht nemen om wat je daar wordt aangeboden waardig te benutten: 'juist omdat daar alles te winnen valt, daarom valt ook daar alles te verliezen. Benut het gelovig.' Voor de predikant die zondags preekt, betekent dit dan: '(…) gebruik al de jou vergunde kracht, wees bereid tot elke opoffering en inschikkelijkheid in zelfverloochening, gebruik die om mensen te winnen – maar wee jou, als je ze zo wint dat je de verschrikking erbuiten laat. Gebruik daarom alle jou vergunde energie, bereid tot elke zelfverloochening, gebruik die om mensen te laten schrikken – maar wee jou, als je die toch niet in de kern gebruikt om ze voor de waarheid te winnen'.
Na deze afdeling volgen toespraken waarin de vergeving van zonden centraal staat. Deze vierde afdeling bevat toespraken bij het avondmaal op vrijdag, en gaan over Lucas 22, 15; Lucas 24, 51; Matteüs 11, 28; Johannes10, 27; 1 Korintiërs 11, 23; 2 Timoteüs 2, 12-13 en 1 Johannes 3, 20). Daarin komt vooral de troost van het evangelie naar voren.
Deze vier afdelingen zijn nu voor het eerst integraal uitgegeven in het Nederlands. Veel boeken van Kierkegaard zijn moeilijk te lezen. Maar in deze toespraken spreekt hij rechtstreeks over de inhoud van het evangelie, over wat Jezus de zijnen schenkt, en over wat Hij van hen vraagt. Alleen de eerste afdeling is eerder in het Nederlands verschenen. De rest van het boek bevat toespraken die niet eerder in het Nederlands zijn uitgekomen. Deze stem mag en móet worden gehoord. Ook vandaag!
D.J. Steensma, Feanwâlden
Søren Kierkegaard, Christelijke toespraken. Søren Kierkegaard Werken 14, DAMON: Eindhoven, 2019, 432 pag., €42,90, ISBN 978 94 6340 247 7.