Ieder mens krijgt in het leven met ziekte te maken. Ziekte van een van je ouders, ziekte van jezelf, of van je partner. Misschien zelfs ziekte van een kind. Ziekte heeft altijd invloed op je leven – helemaal als de ziekte terminaal is. Het is goed dat er af en toe een boek verschijnt dat ons wil helpen in deze omgang met ziekte. Niet omdat alle antwoorden daarin te vinden zijn, maar wel omdat er een weg gewezen wordt. De ervaringen van een ander die hetzelfde heeft doorgemaakt en daarmee dezelfde taal spreekt, kunnen je helpen.
Dat is in elk geval mijn persoonlijke inschatting na het lezen van verhoop en overleven. De impact van ziekte, dood en verlies, van Hans Alderliesten. Hij verloor in 2019 zijn vrouw aan kanker. In dit boek lees je vooral over zijn eigen beleving van de tijd tussen de eerste diagnose tot na een jaar na het overlijden.
Rouw en rauw
Alderliesten is open en eerlijk over twijfels, egoïsme, uitzien naar het einde en alle gevoelens die komen kijken bij het afscheid nemen. We lezen over rouw, zowel voor als na het overlijden. De stijl is heel direct en tegelijk poëtisch. Er zijn veel taalspelletjes en de beschrijving is hier en daar zeker ook rauw te noemen:<<cursief ‘Want in de lente van je leven kan het opeens herfst of winter worden […] Dit is een boek over hoop en over leven. verhoop en overleven. Ik wil weten: hoeveel hoop heb je nodig om te blijven leven? Ik denk dat het antwoord genade is.’ (pag. 7)
Een indrukwekkende beschrijving met ongekende diepgang. Dat komt onder meer door het gebruik van gedichten van Guido Gezelle die elk hoofdstuk inluiden. En door de citaten van Augustinus die in elk hoofdstuk wel aanwezig zijn. Deze diepgang zorgt er niet voor dat het boek niet toegankelijk is. In tegendeel. Omdat het persoonlijk blijft, lijkt het me juist zeer toegankelijk te zijn. Hoewel de thematiek wel erg zwaar is. Het lezen van dit boek ging mij niet gemakkelijk af. Het is zware kost, maar dan vooral emotioneel.
Leven
Zo is dit boek een boek over het leven, hoewel het heel nadrukkelijk gaat over ziekte, dood en verlies. Over aftakeling en hoe de dood ook opluchting kan zijn. Het mooiste citaat is van Bonhoeffer en vormt de afsluiting van het boek, pag. 127: ‘Wat ik ga doen? De doden begraven om vervolgens met ze te leven. Te overleven. Het is ongeëvenaard geformuleerd door de dood nazi’s gefusilleerde predikant Bonhoeffer: Eigenlijk zeggen de doden tot de levenden: jullie zijn de stervenden en wij de levenden.’
De omkering tussen dood en (eeuwig) leven komt steeds terug en maakt dat je door dit boek in een bepaalde stemming van overpeinzen komt. En dat is goed. Want de dood is een vijand – maar niet een vijand die genegeerd moet worden. Het is goed om de dood niet te ontkennen en ook niet weg te kijken. Het gaat erom dat de dood aangekeken wordt en dat we zo leven vanuit het diepe besef dat de dood niet het einde is.
Dat is niet gemakkelijk en het mooiste van dit boek is misschien nog wel dat Alderliesten die schijnbare tegenstelling laat staan. Je krijgt nergens het idee dat wat hij doormaakt gemakkelijk is. Maar hij vervalt ook nergens in diepe twijfel of verwijten aan God. Geloof is er, perspectief is er, dankbaarheid is er. De ervaring van Gods aanwezigheid. En dat geeft kracht. Maar tegelijk blijft het hele proces ook oneindig moeilijk, zwaar en soms voelt het nog steeds uitzichtloos. Indrukwekkend hoe alles in dit boek draait rond deze schijnbare tegenstelling.
Mama
Op een andere manier geldt dat indrukwekkende ook het tweede boek dat bij deze thematiek hoort. Het gebeurt niet zo vaak dat er kinderboeken of voorleesboeken gerecenseerd worden in het Kerkblad, maar voor dit boek maken we graag een uitzondering. Het is namelijk gemaakt om jonge kinderen bewust te maken van kanker. Van wat het is en vooral ook wat het doet. Dat gebeurt op een zeer eenvoudige manier in een boek dat je binnen drie minuten hebt voorgelezen. Heel belangrijk dat op deze manier aandacht komt voor hoe je kinderen kunt betrekken bij het ziekteproces van een van de ouders. Het is van een totaal andere orde dan het eerste boek, maar in dit geval gaat het niet om de diepgang, maar om de aandacht die er voor dit thema is. Het einde is open en nodigt uit om in gesprek te gaan. Daarbij verwijs ik u graag nog naar de website: www.mamaslaapt.nl waar meer rond het boek is gepubliceerd en waar bijvoorbeeld ook een liedje te beluisteren is dat naar aanleiding van het boek is geschreven.
Wouter Moolhuizen, Hoogeveen
Naar aanleiding van:
Hans Alderliesten, Overhoop en overleven. De impact van ziekte, dood en verlies. KokBoekencentrum: Utrecht 2020, 144 blz., €16,99, ISBN 9789043534703
Marloes Prins, Ingrid Schaap (tekst) en Femke Wieringa (illustraties), Sssst, mama slaapt, Buijten en Schipperheijn Motief: Amsterdam 2020, 24 blz., € 12,95, ISBN 9789082497403