Het vierde gebod (1)

Rusten en vieren 

Een van de geboden die we vaak horen luidt dat we de sabbat moeten gedenken en heiligen. Dit gebod roept direct allerlei vragen op. Hoezo zouden wij deze sabbat moeten gedenken en heiligen? Wij zijn toch geen joden? Heeft Jezus bij de discipelen erop aangedrongen dat zij deze dag zouden moeten gedenken? We brengen dit gebod toch niet in praktijk?

Voor het oude Israël was het vierde gebod heel belangrijk. Dat blijkt bijvoorbeeld al uit de omvang daarvan. In vergelijking met de andere geboden uit de decaloog is dit gebod lang: het omvat maar liefst vier verzen (Ex.20,8-11).

Vervulling

Iedere Israëliet moest volgens deze bepaling op de zevende dag rusten: het hoofd van de familie, zijn zoon, zijn dochter, zijn dienstknecht en slavin. Ook het vee. 'Sabbat' betekent 'rust'. Daartoe heeft God deze dag aan Israël gegeven. Hij wilde dat de Israëlieten op adem zouden komen na inspannend werk, ook in de ploeg- en oogsttijd (Ex.34,21).

Voor de christelijke gemeente heeft dit gebod inderdaad niet meer dezelfde lading. Christus heeft door zijn kruisiging en opstanding gebracht waar deze bepaling op wees: de ware rustdag. Daarom zijn wij niet in letterlijke zin aan dit gebod gebonden. We mogen weten dat Christus de ware rustdag is. In Hem vinden we de ware rust. Daarom ook lezen we dit gebod in het licht van Christus. We zijn niet aan een dag gebonden, maar wel aan een Persoon.

Tegelijkertijd blijven we luisteren naar wat de HERE God het oude Israël heeft bevolen. Gods Woord is ook wat dit betreft voor ons een bron van wijsheid. Paulus zei al dat elk woord uit de Schrift nuttig is voor onderricht en voor verbetering van onze levenswandel, en voor een leven in gerechtigheid (2Tim.3,16).

Werken

De aanwijzing van dit gebod voor vandaag is duidelijk. Wat ons werk betreft moet we ons in acht nemen. In ons levensritme mag uitkomen Wie ons leven dag aan dag draagt. Wij zijn vaak heel druk bezig met die dingen die moeten gebeuren, vooral diegenen die een eigen bedrijf hebben. Op hun schouders rust een grote verantwoordelijkheid voor hun personeel en de voortgang van het bedrijf.

Maar ook afgezien van arbeid voor een inkomen kun je helemaal opgaan in je dagelijks werk, bijvoorbeeld in alles wat er thuis moet gebeuren en in de kring waarin je leeft, met allerlei zorgtaken.

We zijn niet alleen druk zijn met werken en zorgen voor anderen, maar ook met het verwerken van datgene wat we dagelijks meemaken. Er komt veel informatie op ons af. Dat moet op een of andere manier worden verwerkt, en we doen dat, bewust of onbewust. Wat komt er veel informatie op ons af, ook via de media! Maar we vrágen daar ook om, en laten een stroom aan informatie ons huis binnenkomen. Het vierde gebod is wat dat betreft een bron van wijsheid: neem afstand van de drukte van het dagelijkse bestaan.

Leefomgeving

Dit gebod bevat vooral ook een aanwijzing voor onze omgang met onze naaste die van ons afhankelijk is. Hoe handelen we ten opzichte van diegenen voor wie wij verantwoordelijkheid dragen? Het vierde gebod is geen overbodige aanwijzing in een wereld waarin mensen in soms onder moeilijke of erbarmelijke omstandigheden hun arbeid moeten verrichten.

Daarnaast heeft het vierde gebod betekenis voor onze omgang met dieren. Israël moest het vee rust gunnen. Deze aanwijzing paste bij de taak die de mens bij de schepping heeft gekregen, namelijk zorgdragen voor de schepping, inclusief de dieren. Ze zijn zijn schepselen. Zij mogen niet worden uitgebuit. In het boek Spreuken staat: de rechtvaardige weet wat toekomt aan zijn vee (Spr.12,10).

Zo bestrijkt het vierde gebod een heel breed terrein.

Maar het gaat nog verder. Het gebod spreekt niet alleen over het welzijn van mens en dier, maar ook over onze verhouding tot de natuur en de grond die wij bewerken. Beide zijn ze eigendom van God. Bovendien hangt ons eigen welzijn en dat van heel de samenleving af van de manier waarop we omgaan met onze leefomgeving.

De wet van Mozes spreekt uitdrukkelijk over de zorg voor de aarde. God heeft het oude Israël bevolen dat elk zevende jaar de grond niet mocht worden bebouwd. Een sabbatsjaar dus (Lev.25). Als een stuk grond zes jaar achtereen was be­werkt, moest het in het zevende jaar braaklig­gen. De Here wilde dat het land tot rust zou komen. Verder moest om de 49 (zeven keer zeven) jaar in Israël een jubeljaar worden gehouden: elk vijftigste jaar dus. Ook dan mocht het land niet worden bewerkt. Het jubeljaar werd gevierd met een groot feest, ingeluid door het blazen op de ramshoorn. Elke volksgenoot die door armoede in slavernij was geraakt, kreeg dan zijn vrijheid terug, en kon terugkeren naar het gebied van zijn voorouders. Wat in dat jaar op het land groeide, was voor iedereen. Wie zijn bezit had verloren door armoede, kreeg het weer terug.

Zo bevat het gebod 'gedenk de sabbatdag' ook voor ons aanwijzingen: denk aan diegenen die gebrek lijden! Ga zorgvuldig om met je leefomgeving en denk eraan dat je rentmeester bent!

Genieten

Maar er is meer. Het oude Israël werd door dit gebod ook opgeroepen in zijn omgang met mens en wereld iets te weerspiegelen van de houding van de HERE God ten opzichte van zijn schepping. 'Gedenk de sabbatdag', betekent ook: 'Geniet van Gods goede gaven.' Het rusten van God op de zevende dag na zijn scheppingswerk betekende dat Hij genoot van zijn werk. Met welgevallen keek Hij ernaar. Zo mocht het oude Israël op de sabbat genieten van het werk dat God tot stand had gebracht. Daarbij dacht het volk op die rustdag ook concreet aan wat God de afgelopen week had geschonken. Leven en welzijn is een geschenk van God! (wordt vervolgd)

D.J. Steensma, Feanwâlden