In Engelstalige landen wordt deze dag nog vaak 'sabbat' genoemd, als erfenis van de puriteinen (die een strenge naleving van de rustdag eisten). In kerken in ons eigen land speelt de vraag of de zondag primair bedoeld is voor rust of voor vreugde. Voor velen is deze dag bijna net zo gewoon als de andere dagen van de week. Wat duidelijk is, is dat de eerste dag van de week een enerverende geschiedenis heeft, en nog steeds de gemoederen kan bezighouden. Justo L. Gonzáles geeft daarvan een goede impressie. In 2019 verscheen een vertaling van zijn boek A Brief History of Sunday. From the New Testament to the New Creation. De vertaling die is verzorgd door Martin Strengholt, is prettig leesbaar.
Het boek heeft vier delen. Eerst vertelt Gonzáles de geschiedenis van de zondag in de tijd voor keizer Constantijn. Aanvankelijk konden christenen op die dag geen rust nemen, maar ze kwamen wel samen. Hun samenkomsten stonden in het teken van vieren en blijdschap. Het was de dag van Christus' opstanding. God heeft een nieuw begin gemaakt. De eerste dag van de week spreekt daarover. En men zag ook uit naar een echt nieuw begin in de toekomst. Vandaar dat ook wel over de achtste dag werd gesproken.
In 321 maakte keizer Constantijn de 'dag van de zon' tot een rustdag. De overheid ging steeds meer wetten en regels uitvaardigen voor de handhaving daarvan. Daarover gaat het tweede deel van het boek, en ook over christelijke visies op de zaterdag (de sabbat). Want als er op de zondag wordt gerust, komt meteen al de vraag aan de orde hoe je dan moet denken over het gebod voor Israël dat de sabbat gehouden moet worden.
Het derde deel van het boek bespreekt de tijd van de middeleeuwen. Toen had de gedachte ingang gevonden dat de zondag in de plaats van de sabbat was gekomen. Theologen stelden dat de ceremoniële kant van het vierde gebod alleen voor Israël gold, maar dat de kern van dit gebod voor alle tijden en plaatsen geldt. Die kern is dus een natuurwet die gebiedt mensen een rustdag in acht moeten nemen. De zondag kreeg een steeds ernstiger, zwaarder karakter.
Het vierde deel van het boek gaat over de reformatie, de Britse puriteinen, het zevendedagssabbatisme en de voortzetting van het puriteinse sabbatisme, waarbij oudtestamentische wetten aangaande de sabbat op de zondag werden toegepast.
Een lezenswaardig en leerzaam boek.
D.J. Steensma, Feanwâlden
N.a.v. Justo L. Gonzáles, De zondag in historisch perspectief, Groen: Heerenveen, 2019, 224 blz., gebonden, ISBN 978 90 8897 232 4, €19,95.