Na gekeken te hebben naar het presbyteriaal-synodale stelsel en de spanningen die aan deze vorm van kerkregering inherent zijn, willen we in dit derde artikel kijken naar het nut van het kerkverband.
We doen dat in drie kringen – plaatselijk, regionaal en landelijk -, waarbij in grote lijnen verschillende onderdelen van het kerkverband aan de orde komen. Cursief gedrukte zinsdelen zijn letterlijke citaten uit de kerkorde.
Plaatselijk
Ik begin met de vraag: wie gaat er voor? En dan bedoel ik niet de – diepmenselijke, maar ongeestelijke - vraag die op zaterdag misschien wel eens gesteld wordt, als we denken aan de zondagse diensten. Ik bedoel met die vraag: wie is bevoegd en bekwaam om het Woord van God in het midden van de gemeente te bedienen?
De kerk van de Reformatie heeft veel aandacht gehad voor de vereisten die nodig zijn om het Woord te brengen. Het was en is immers van levensbelang dat het Woord van God in z’n volle rijkdom klinkt in de oren en harten van de hoorders. Je laat je ook niet aan je oog opereren door iemand die een schriftelijke cursus van de LOI gevolgd heeft (H.J. Selderhuis).
Het kerkverband heeft bepaald wie niet als dienaar des Woords mag optreden (KO, art 3) en welke weg afgelegd moet worden om toegelaten te worden tot het ambt van dienaar des Woords (KO, art 4).
Wanneer de plaatselijke gemeente een kandidaat of predikant beroept, weet ze dus – dankzij het kerkverband – dat er geen beunhaas (vergeef me het woord) op de kansel komt.
Regionaal
Kerken in een regio (soms provincie) leven in een classicaal verband. Het betekent dat die kerken tweemaal per jaar samenkomen door middel van hun afgevaardigden. Het belangrijkste agendapunt van die vergadering is de vraag naar de goede voortgang van het gemeentelijk leven – o.a. de zondagse erediensten en de taakvervulling van de kerkenraad. De kerkenraad kan het oordeel en de hulp van de classis vragen.
In de vergaderingen van de classis gaat het dus om elkaar bij te staan, tot steun te zijn en zo nodig te corrigeren.
Die zorg voor elkaar gaat nog verder dan alleen het samenkomen in vergaderingen. Die komt ook uit in het aanwijzen door de classis van een consulent voor de plaatselijke kerk: een predikant uit een genabuurde gemeente die de kerk, met name gedurende de tijd van een vacature, met raad en daad bij kan staan.
Daarnaast heeft de classis visitatoren: predikanten en ouderlingen die de plaatselijke kerken bezoeken om erop toe te zien, dat de predikanten, ouderlingen en diakenen ieder voor zich en gezamenlijk hun ambt getrouw waarnemen, bij de zuiverheid van de leer volharden, de aangenomen kerkorde in elk opzicht handhaven en de opbouw van de gemeente naar behoren met woorden en werken bevorderen.
Op haar beurt kan de classis zich laten bijstaan door deputaten naar art 49 KO. Het blijft altijd een vreemde aanduiding. Het gaat om predikanten die door de particuliere synode zijn benoemd om bij de classes (meervoud van classis) de besluiten van de synode (…) uit te voeren. We zien deze deputaten in de kerkelijke pers genoemd bij het classicaal examen van een kandidaat en bij de emeritering van een predikant.
Bovendien hebben zij de taak in alle voorkomende moeilijkheden aan de classes hulp te bieden. Daarom worden ze spottend wel eens deputaten van zwarigheden genoemd.
Landelijk
Het kerkverband heeft een opleiding tot dienaren des Woords. Als het dan zo belangrijk is, wie er voorgaat, dan hebben de kerken ook te zorgen voor een deugdelijke opleiding. En die hebben we in de TUA, de universiteit waar onze predikanten opgeleid worden en waar de gereformeerde theologie beoefend wordt en wel op zo’n manier dat de TUA in de hele gereformeerde wereld in hoog aanzien staat.
Het kerkverband behartigt de zending. Hoe zal een plaatselijke kerk in haar eentje kunnen zorgen voor de grote opdracht van de zending in deze wereld, de zendingswerkers, inclusief werkers in medische beroepen, opleiden en begeleiden?
Het kerkverband verleent hulp in binnen- en buitenland (diaconaat). Ja, een plaatselijke diaconie kan een collecte houden, maar wie zorgt voor een goede besteding wanneer er aan de andere kant van de wereld een ramp plaats heeft?
Het kerkverband staat de plaatselijke kerken bij in het evangelisatiewerk. Het kerkverband heeft evangelisatieconsulenten in dienst die de plaatselijke kerken van advies dienen en trainen in het verspreiden van het Evangelie. Hoe zouden de zendingsgemeenten in stand gehouden kunnen worden zonder de steun van de andere kerken?
Het kerkverband ondersteunt plaatselijke kerken die zonder de steun van het kerkverband geen eigen predikant zouden kunnen onderhouden. We noemen dat onderlinge bijstand en advies.
Het kerkverband behartigt het pastoraat in de gezondheidszorg en de krijgsmacht.
Er zou nog veel meer te noemen zijn, maar de bovenstaande voorbeelden maken duidelijk dat we elkaar als kerken nodig hebben.
Lust of last
In het onvolmaakte van deze bedeling zal er nooit een eenduidig antwoord gegeven kunnen worden op de vraag: lust of last?
Liever gebruik ik een ander woord: zegen.
Het is een zegen dat de Koning van de kerk ons bij elkaar gebracht heeft.
Het is een zegen dat we elkaar mogen vasthouden bij het Woord van God en de belijdenis van de kerk van de Reformatie.
Het is een zegen om samen, hoe gebrekkig ook, sokkel te zijn van de waarheid (1 Timotheüs 3,15), het Evangelie hoog te houden, voor te leven en uit te dragen, hier in ons land en wereldwijd.
Die zegen is gave en opgave tegelijk.
H.J.Th. Velema, Hoogeveen
ds. H.J.Th. Velema is emerituspredikant van Zierikzee en secretaris van deputaten kerkorde en kerkrecht