Hebreeën: Woorden voor christenen in een crisis

Op de achterflap van het boek staat het te lezen: De westerse christenheid verkeert in een geloofscrisis: achteruitgang in geloof en kerkgang, en afval van God. Een vergelijkbare crisis deed zich voor in de gemeente van de Hebreeën.

Daarom, zo stelt dr. Dirk Visser, kan het Bijbelboek Hebreeën ons inzicht geven in de eigen situatie en een remedie zijn om de kwaal te bestrijden.

In nummer 38/39 van de vorige jaargang van dit Kerkblad voor het Noorden werd het verschijnen van dit boek in een gesprek met onze voormalige hoofdredacteur al aangekondigd. Graag breng ik het nu, zoals toen toegezegd, onder uw aandacht. Omdat het gesprek met dr. Visser daar niet alleen toe uitnodigde, maar er ook in zekere zin toe uitdaagde. Want wat dr. Visser vertelde, wekte zonder meer een zekere verwachting.

Ik maak een drietal opmerkingen naar aanleiding van dit mooie boek.

Het is een boek om – langzaam – te lezen.

Het eerste wat ik over dit boek wil zeggen is, dat je het zorgvuldig moet lezen. Het ziet er aan de buitenkant niet meteen uit als een echt studieboek, maar het is dat wel. En het is dat zeker, omdat dr. Visser grondig te werk gaat. Het is niet een wetenschappelijk commentaar, zoals er over het boek Hebreeën heel wat zijn verschenen. In de (beknopte) literatuurlijst achter in het boek telde ik zomaar een stuk of tien commentaren op Hebreeën, maar er zijn er heel wat meer gepubliceerd, waaronder dikke pillen in meerdere banden. Daar voegt dr. Visser nu dit boek aan toe. Hij doet dat niet met de pretentie alle discussies die er over het boek zijn onder bijbeluitleggers op te lossen en af te ronden. Hij doet het met een heel duidelijke bedoeling: hij is zelf op een bijzondere manier getroffen door wat hij, al lezend in en luisterend naar dit Bijbelboek, ontdekte, juist met het oog op de crisis waarin de christenheid in het Westen is terechtgekomen. Dr. Visser heeft bij het lezen van het Bijbelboek Hebreeën ontdekt hoe heilzaam het bezig zijn met dit Bijbelboek is. En hij doet verslag van dat lezen en luisteren.

Het is van belang dit boek langzaam (dat wil zeggen: zorgvuldig) te lezen. Je komt er, uiteraard, heel wat teksten in tegen, waarvan je misschien vaak denkt al wel te weten wat ermee bedoeld wordt. Maar een echt en nauwkeurig luisteren leert dat je er soms, met dat wat we vaak al wel denken te weten, net naast zit. En daar laat dr. Visser voorbeelden van zien. Mooi is in dat verband wat hij opmerkt bij de bekende woorden uit hoofdstuk 13, waar in vers 8 gezegd wordt dat Jezus Christus dezelfde is, gisteren en heden en tot in eeuwigheid. Dr. Visser laat hier zien wat dit bekende woord in het verband van de tekst zegt, waaruit blijkt dat er een directe lijn loopt naar de Naam waarmee God de HERE Zich in het Oude Testament bekend maakte. Daar ligt het houvast voor de gemeente, bij alles wat wankelt en verandert: Jezus Christus is het fundament van de gemeente.

Het is een boek om – al luisterend – te lezen.

Een tweede opmerking die ik bij dit boek wil maken is dat je het boek al luisterend moet lezen. Daarbij denk ik uiteraard allereerst aan wat het Bijbelboek Hebreeën zelf zegt, en volgens de uitleg die dr. Visser geeft is dat inderdaad heilzaam. Het houvast van de gemeente wordt keer op keer aangeduid (liever gezegd: verkondigd), en daar wordt de gemeente naar verwezen.

Ik denk echter ook nog aan een ander soort luisteren, namelijk naar alles wat er vandaag gebeurt en wat juist vandaag de crisis waarin we zijn terechtgekomen veroorzaakt. Als het daarover gaat wijst dr. Visser in het eerste hoofdstuk een aantal belangrijke dingen aan.

Hij schetst hoe er sprake is van onder anderen een afscheid nemen van de traditie. Voor veel mensen was geloven op de een of andere manier verweven (verbonden) met de traditie waarin ze groot werden. Maar meer en meer ontdekken ze dat die traditie voor hen geen inhoud (meer) heeft. En ze haken af. Anderen raken danig teleurgesteld in God omdat ze Hem vooral zagen als de bron van voorspoed, welvaart en succes. En als dat uitbleef werd God afgeschreven. Weer anderen raakten er juist hoe langer hoe meer van overtuigd dat de welvaart die we in ons leven hebben door onszelf is opgebouwd: daar hebben we God niet bij nodig. We bouwen ons eigen koninkrijk en daarbij verdwijnt het Koninkrijk van God uit het zicht. En dan is er ook nog de groeiende individualisering. Dr. Visser spreekt zelfs van een hyperindividualisme dat tot in alle naden en kieren van de samenleving, en dus ook van de kerk, aanwezig is. De gemeente bestaat uit een verzameling ‘ikken’ die bij God met name eigen geluk en gezondheid zoeken.

In de manier waarop dr. Visser de teksten uit het boek Hebreeën bespreekt, wordt duidelijk dat hij voortdurend – luisterend naar al deze tendensen – heeft doorgeluisterd naar wat er juist met het oog op de hierdoor ontstane crisis vanuit dit Bijbelboek te zeggen is.

Het is een boek om – bij herhaling – te lezen.

En waar komt dr. Visser dan op uit? In het laatste hoofdstuk somt hij een aantal dingen op, die allemaal direct te maken hebben met het gegeven dat God in de tijd van de Hebreeën maar ook vandaag door Jezus tot ons spreekt. Vanuit Hebreeën 10:19-25 leidt dat tot een vijftal punten die houvast geven. Ik geef die punten hier niet weer, maar het zijn deze punten die we steeds weer, en bij herhaling, nodig hebben. Ik wijs nu alleen op het laatste punt waar wordt aangedrongen om vooral met elkaar samen te blijven komen. In dat met elkaar samenkomen zit iets van een voorproef, en meteen een vingeroefening van waar het bij het echte dienen van God om gaat. Dat doe je immers samen. Met elkaar.

Dat brengt me tot de laatste opmerking die ik maak. Het boek dat dr. Visser schreef is er om het bij herhaling te lezen. En dan niet om vooral dat wat dr. Visser naar voren brengt steeds weer tot je te nemen, maar om daardoor te putten en steeds opnieuw te blijven putten uit datgene wat het Bijbelboek Hebreeën zelf ons biedt. Wat de Here door dat Bijbelboek heen tegen ons zegt. Vandaag.

Jan van ’t Spijker, Hoogeveen