Dankbaarheid is een belangrijke waarde in het christelijk geloof. In de Bijbel kom je dankbaarheid tegen als opdracht en als een gave. De bekende Heidelbergse Catechismus is opgedeeld in drie stukken waarbij het derde en grootste deel gaat over het leven in dankbaarheid. Daarnaast heeft de dankbaarheid ook een plek in het kerkelijk jaar. Ieder jaar wordt er op veel plekken dankdag gehouden. Het moment waarop dit gevierd wordt wisselt per regio, maar in veel gevallen wordt het gehouden op de eerste woensdag in november.
Nu is dankbaarheid natuurlijk geen exclusief christelijke waarde. Ook als je niet in God gelooft kun je dankbaar zijn. Zo kun je bij de boekhandel of via internet een dankboek bestellen. Dit boek is gemaakt met als doel om mensen bewuster te laten nadenken over waar ze dankbaar voor zijn. Want: ‘dankbare mensen zijn gelukkigere mensen’ en daarnaast word je van het dagelijks opschrijven van je dankpunten ‘optimistischer, tevredener én socialer’, aldus de website waarop dit boek wordt gepromoot.
Deze vorm van positieve psychologie kom je vaker tegen. Het is iets waar jongvolwassenen in onze tijd naar op zoek zijn. Ze ervaren veel onrust, druk om te presteren en spanning in hun leven. Een ritueel als een dankboek kan helpen om niet op zoek te gaan naar meer, beter en groter, maar om met meer optimisme en met meer tevredenheid in het leven te staan. Zo gek is die eeuwenoude christelijke traditie waar dankbaarheid een grote plaats heeft toch niet.
Toch is het danken in de christelijke traditie nog wel iets anders dan het invullen van een dankboek. Dankbaarheid is in de christelijke traditie altijd gericht op de Heere God, die de Schepper is van hemel en aarde. En als Schepper van deze wereld zegent Hij deze aarde met Zijn goede gaven. Je kunt natuurlijk dankbaar zijn voor het mooie salaris aan het einde van de maand of voor het fijne gezin waar je uitkomt of voor de kinderen die je hebt ontvangen. Maar als het niet gezien wordt als zegeningen van God, dan kan het gemakkelijk een soort schouderklopje aan jezelf zijn. Je bent dan jezelf dankbaar. Er zit iets in van in jezelf gekeerd zijn.
De Bijbel wil ons uit die gerichtheid op onszelf hebben. Het gaat om zegen ontvangen, maar ook om zelf zegenen. In de bekende laatste pelgrimspsalm (Psalm 134) worden de priesters en Levieten opgeroepen om de HEER te zegenen, nacht aan nacht. Vaak worden voor zegenen andere woorden als loven en prijzen gebruikt. Toch zie je het zegenen in de joodse traditie wel heel nadrukkelijk terugkomen. Het belangrijkste Joodse gebed begint – zoals ook andere gebeden en uitdrukkingen – met de woorden: ‘Gezegend Gij, Heer’.
Psalm 134 begint met de oproep om de HEER te zegenen en pas daarna gaat het over de zegen die van de HEER via de priesters naar het volk toegaat. Danken en dankbaar zijn hebben alles te maken met God loven en prijzen. Hem grootmaken om wat Hij geeft, maar ook om wie Hij is. Het is daarom goed om daar het christelijke gebed ook mee te beginnen. Daarvoor is de mens immers gemaakt, om te leven tot Gods eer en om Hem groot te maken. Daarom: ‘Zegen de HEER, u allen die de dienst van de HEER verricht’.
Ds. Albert-Jan Dorst, Surhuisterveen