Dit is de titel van een boek dat besproken werd op de radio. Omdat onze eenjarige kleindochter Anna met haar ouders in Kampen woont, de regio waar dit boek over gaat, trok dit direct mijn aandacht. Toen ik het boek kreeg las ik op de binnenflap dat er twee eerdere boeken zijn geschreven over dit onderwerp en dat deze zelfs als tv-serie zijn uitgezonden.
Ik besloot om de documentaire Eens ging de zee hier tekeer te gaan zien alvorens het boek Het eiland van Anna te lezen. Dat was een goed idee, want daardoor begon het verhaal van Anna direct voor mij te leven.
Wat mij opviel bij het zien van deze overigens prachtige documentaire is dat er met geen woord wordt gerept over het geloofsleven van de mensen rondom het IJsselmeer. Terwijl het geloof toch een grote rol speelde en nog speelt in de desbetreffende plaatsen.
Schokkers
In Het eiland van Anna volgt de schrijfster de familie Diender; deze familie is rooms-katholiek en dit krijgt in dit boek wel aandacht. Het gereformeerde geloof wordt zijdelings genoemd in die zin dat er grote afstand was tussen beide geloofsgroepen.
Het boek begint in 1948 op het moment dat Anna Diender haar huisje, dat nog op Schokland heeft gestaan en verhuisd is naar Kampen, schenkt aan het op te richten Zuiderzeemuseum in Enkhuizen. Dit openluchtmuseum wil de cultuur en het leven van de visserijgemeenschappen laten zien.
Door de voltooiing van de Afsluitdijk in 1932 veranderden dezen ingrijpend van karakter.
Schokland was een eilandje in de Zuiderzee. In 1859 besloot de overheid dat de bewoners van het eiland moesten vertrekken. Het was er onherbergzaam door de vele overstromingen en er heerste bittere armoede. Er moest een nieuwe woonplek worden gezocht voor de ‘Schokkers’.
Veel gemeenten in de kustplaatsen werden hiervoor aangeschreven door de overheid. Er was echter grote weerstand tegen deze nieuwkomers. Eva Vriend ontdekt dat de argumenten tegen de komst van deze migranten toen dezelfde zijn als de argumenten die worden gebruikt tegen de komst van migranten in onze tijd. Ze ziet veel paralellen tussen migratie toen en nu en onderzoekt deze ook in haar boek. Dat maakt dit boek niet alleen tot een geschiedenisboek, maar het geeft ons ook een inkijkje in de migratie in onze tijd. Hoe integreren mensen in een samenleving en wat is hun thuis?
Het bijzondere is dat tot op de dag van vandaag nog veel mensen die afstammen van de oorspronkelijke bewoners van Schokland, zich verbonden voelen met dit eiland en zijn bewoners van toen.
Nazaten
Eva Vriend beschrijft in haar boek het onderzoek dat ze heeft gedaan naar deze nazaten en ze vertelt over de methodes die ze daarvoor heeft gebruikt. Zo organiseert ze verhalenavonden. Ook wordt ze lid van een koor dat nog liederen uit Schokland op het repertoire heeft. Ze komt erachter dat er veel draden zijn die mensen met elkaar verbinden. Het verhalen vertellen, het delen van hetzelfde geloof en het zingen en eten met elkaar zorgt voor een speciale onderlinge band.
Eva Vriend: ‘Dat je als mens zou moeten proberen mild om te gaan met de gevolgen van migratie en de verschillende identiteiten die zich daardoor over generaties heen ontwikkelen, is de les die Anna zelf uit de geschiedenis van Schokland zou trekken, denk ik. Mild, verdraagzaam, en met een lach.’
Het boek eindigt ook met het huisje van Anna Diender. Vanaf 11 oktober 2024 is er een speciale tentoonstelling te zien in het Zuiderzeemuseum over de geschiedenis van Schokland, daar kan dan ook het huisje van Anna worden bezocht. Een bezoek aan Museum Schokland is een aanrader, het is nu omringd door land, maar het is nog herkenbaar als het eiland dat het eens was. Het staat op de lijst van Unesco werelderfgoed.
In het boek is een QR-code opgenomen. Zo kom je bij foto’s en audio die horen bij het boek. Ook op de site www.evavriend.nl is deze informatie te vinden.
En dit boek gaat natuurlijk te zijner tijd naar onze kleindochter Anna. Hoe belangrijk is het om te weten wat de geschiedenis is van de plek waar je bent geboren en opgegroeid!
Ans Steensma -Mens
N.a.v. Eva Vriend, Het eiland van Anna. Schokland en de geschiedenis van een thuis, Amsterdam: Atlas contact, 9789045045856, 272 blz., € 24,99.