Omdat de Bijbel niet altijd even gemakkelijk kan worden verstaan, hebben bijbelgeleerden regels opgesteld die ons daarbij kunnen helpen. Prof. dr. Henk van den Belt noemt in zijn boek Geestspraak tien regels. Daarmee bewijst hij ons een grote dienst.
In het vorige artikel zijn vijf regels besproken die aangeven wat onze grondhouding moet zijn als we de Bijbel willen verstaan. In dit artikel komen regels aan de orde die antwoord geven op de vraag hoe we volgens Van den Belt de bijbelse boodschap kunnen toepassen in de geloofsleer en de praktijk van ons leven.
Getuigenis
Voor deze toepassing in leer en leven is allereerst nodig dat wij de Schrift aanvaarden als het onfeilbaar Woord van God en ons gezaghebbend uitgangspunt. Deze aanvaarding is het werk van de Geest in ons hart. Dit werk doet Hij in allen die hun vertrouwen op Christus hebben mogen stellen. De Geest maakt dat we de Schrift aanvaarden als uitgangspunt voor ons denken en doen. Maar dan is wel nodig dat we bidden om dat werk en daarvoor danken, en ons laten overtuigen door de Geest. Als de Geest ons dan overtuigt van wat geloofd of gedaan moet worden, is dat het einde van alle tegenspraak.
De tweede regel die we voor ogen moeten houden bij het toepassen van de Schrift in de geloofsleer en de praktijk van ons leven is dat we ons laten leiden door het Woord van God. We moeten ons terdege bewust zijn van onze vooronderstellingen bij het lezen en bestuderen van de Schrift en openstaan voor haar boodschap. Er zal gevoel moeten zijn voor de afstand tussen enerzijds de situatie waarin de desbetreffende teksten werden opgeschreven, en anderzijds onze eigen situatie. Dan zijn we ons ook bewust van de grenzen van ons kennen. Daarom zullen tegenstanders van vrouwen in kerkelijke ambten volgens Van den Belt voorzichtig zijn in een verabsolutering van hun standpunt. Voorstanders zullen ervoor waken dat zij de huidige cultuur niet gebruiken als een sleutel voor de uitleg van de bijbelteksten. Wie op een bepaald punt afwijkt van de kerkelijke traditie, zal zijn visie moeten toetsen aan de Bijbel als beslissend richtsnoer en ultieme maatstaf.
In verband met dit thema stelt Van den Belt overigens dat de aanvaarding van vrouwelijke ambtsdragers veelal samengaat met een visie op de Schrift die afwijkt van de gereformeerde visie. Zelfs komen op deze bladzijden van het boek de woorden ‘per definitie’ voor (287). Hier spreekt Van den Belt te stellig. Wat in het boek nog wordt gesuggereerd, komt in een interview echter duidelijk naar voren. Daarin zegt hij dat voorstanders moeten erkennen dat ze een andere visie op de Schrift hebben (ND 23 mei 2024). Deze stelling is – wat mij betreft – niet vol te houden. Niet elke voorstander heeft een andere visie op de Schrift.
Schepping
De derde regel voor het toepassen van de Schrift in de geloofsleer en in de praktijk van ons leven is dat we rekening moeten houden met Gods algemene openbaring. God openbaart zich – door zijn Geest – niet alleen in zijn woord dat op schrift is gesteld, maar spreekt ook in schepping en geschiedenis. Wat wij daarin menen op te vangen, moeten we toetsen aan wat we in de Schrift lezen: zij geeft een beter zicht op de algemene openbaring. Maar ook het omgekeerde kan het geval zijn. Algemene openbaring kan ons attent maken op een spreken in de Schrift dat we tot dusver niet hebben verstaan. Zo heeft de strijd tegen slavernij in vroegere eeuwen velen die aanvankelijk voor slavernij waren, de ogen geopend dat de trans-Atlantische slavenhandel niet in overeenstemming is met de wil van God. We mogen zoeken naar de betekenis van wat we in de wereld zien voor ons verstaan van de Bijbel. Nieuwe ontdekkingen en inzichten kunnen licht werpen op dit verstaan.
Geboden
De vierde regel voor het toepassen van de Schrift in de geloofsleer en in de praktijk van ons leven is volgens Van den Belt dat we ons moeten laten normeren door die geboden van God die altijd en overal geldig zijn, en ernaar moeten verlangen in overeenstemming daarmee te leven. Bijbelse geboden die altijd en overal geldig zijn, zijn soms heel duidelijk, zoals het gebod om God lief te hebben. Maar deze geboden kunnen ook verborgen liggen onder de oppervlakte van geboden die voor een bepaalde tijd of situatie gelden, zoals geboden voor de oudtestamentische eredienst of het (straf)recht in het oude Israël. Wat daaronder ligt is dan de blijvende wil van God. Deze wil geeft uitdrukking aan het karakter van God. Als we ons door die wil en dat karakter laten normeren en het verlangen hebben daarmee in overeenstemming te leven zullen we de Bijbel verstaan. Van den Belt tekent in de toepassing van de Schrift in de praktijk van het leven duidelijke lijnen en schrijft daarover op een pastorale toon.
De laatste regel voor het toepassen van de Schrift in de geloofsleer en in de praktijk van ons leven is de regel dat we moeten luisteren naar bijbeluitleg door de kerk van alle tijden en plaatsen. Eerdere generaties hebben de Schrift gelezen. Ze wordt gelezen in andere culturen. Daar kunnen we onze winst mee doen. In de traditie van de kerk zijn belijdenisgeschriften opgesteld. Deze geschriften zijn een regel van het geloof. Deze geloofsregel geeft richting aan onze uitleg en toepassing van de Schrift.
Van den Belt uit in zijn boek verwondering dat het mogelijk is om de Bijbel te verstaan. Vanuit onszelf kunnen we dat niet, maar God wil ons dit verstaan geven door zijn Geest. Dit werk van de Geest wordt mooi besproken in zijn boek Geestspraak. De Geest spreekt! Zo geeft Hij een fundament voor onze geloofsleer en ons leven voor het aangezicht van God.
D.J. Steensma, Feanwâlden
N.a.v. Henk van den Belt, Geestspraak. Hoe we de Bijbel kunnen verstaan, KokBoekencentrum, Utrecht, 2024, 472 blz., ISBN 978 90 435 4024 7, € 29,99.