In mijn eerste artikel gaf ik een korte omschrijving van ?Emerging
Churches?. We zagen dat in een EC alles erop gericht is om aansluiting
te vinden bij de manier van denken en leven van postmoderne mensen. De
ingrijpende cultuuromslag van modernisme naar postmodernisme is daarbij
het centrale thema. Hoe hebben wij als gereformeerde christenen deze
beweging nu te waarderen? Er zijn diverse invalshoeken te bedenken waarop wij als gereformeerde christenen kunnen reageren op de EC. Ik beperkt me tot drie onderwerpen:
- Het onderscheid tussen modernisme en postmodernisme
- De omgang met de cultuur
- De visie op de kerk Onderscheid modernisme-postmodernisme: Is de EC wel zo nieuw?:
We zagen dat de kloof tussen modernisme en postmodernisme de belangrijkste bestaansreden is voor de EC. Laten we eens kijken naar wat nu precies bedoeld wordt met het verschil tussen modern ? postmodern. Ik zal proberen met korte steekwoorden de verschillen te omschrijven:
Modernisme
Exclusief geloof (E?n God, die Zich duidelijk heeft bekendgemaakt)
Rationeel/wetenschappelijk (Het geloof moet overeenkomen met rationeel denken en is
dogmatisch doordacht)
Religie (geloofsleer)
Verkondigend (verkondiging van onderwerpen/leerthema?s)
Lokaal (plaatselijke gemeente is bepalend voor geloof)
Individualistisch (het gaat om persoonlijk geloof/persoonlijk heil)
Waarheid (Geloof is onbetwistbare heilsweg)
Onderscheidend (geloof is apart domein in persoonlijk leven)
Postmodernisme
Veelzijdig geloof (van alles wat, eigen invulling van wie God is)
Experimenteel/spiritueel (Geloof heeft eigen werkelijkheid, steeds verrassend, niet vast te leggen in dogma?s)
Mystiek (geloofservaring)
Narratief (verhalen vertellen, geen leerthema?s)
Mondiaal (brede netwerken en contacten zijn bepalend voor geloof)
Gemeenschap (het gaat om nut van geloof voor de wereld)
Voorkeur (ruimte voor andere weg tot heil)
Holistisch(geloof doortrekt heel het leven)
EC?s schetsen een beeld dat traditionele kerken deze ontwikkelingen compleet gemist hebben, en dat de EC de enige christelijke beweging is die echt inspeelt op de cultuuromslag. Voor de goede orde: EC?s hebben zelf vanuit hun Bijbelse overtuiging zeker kritiek op onderdelen van het postmodernisme, maar menen dat je de postmoderne mens eerst goed moet begrijpen voordat je met hem/haar over het evangelie kunt praten. Daarnaast moet een kerk volgens de EC een postmodern karakter hebben om aansprekend te kunnen zijn voor niet-christenen. Dit betekent het afbreken van alle structuren die nog uit het modernisme stammen.
Wie zich wat verdiept in de boeken die in de afgelopen decennia in ons land verschenen zijn over de relatie cultuur en kerk, zal het idee dat de kerken de cultuuromslag hebben gemist niet kunnen delen. Al sinds het midden van de vorige eeuw zijn binnen kerkelijk Nederland al veel gedachten te vinden die de EC nu als haar basiswaarden opneemt. Zo fungeerde in de jaren ?60 een kerkmodel met als term: de ?dienende kerk voor anderen?. In dit model vinden we veel terug van wat de EC nu voorstaat. Dit kerkmodel wilde, evenals de EC, de ?kom?structuren vervangen door ?ga?structuren, en heel haar agenda afstemmen op de veranderende wereld om haar heen. Ook het pleidooi voor kleine, netwerkgerichte gemeenten vinden we al bij een kerkmodel uit de jaren ?60 van de vorige eeuw. Relativering van de ?grote kloof? tussen de bestaande kerken en de aanpak van de EC is ?zeker in de Nederlandse context- op zijn plaats. Ook zou de EC er goed aan doen kennis te nemen van wat er zoal mis is gegaan met genoemde kerkmodellen.
Omgang met de cultuur
EC?s gaan ver in het invoegen van allerlei elementen uit de ?wereld? in hun diensten. De preek wordt vervangen door gesprek. De nadruk ligt meer op avondmaal dan op verkondiging. Muziek is niet per definitie christelijke muziek, en allerlei kunstuitingen krijgen een rol in de liturgie. Het onderscheid tussen kerk en wereld valt hiermee weg.
Ook wij belijden dat Gods heerschappij niet ophoudt buiten onze kerkmuren. Maar als je zo openstaat voor de wereld, haal je dan ook niet van alles binnen uit het denken van mensen die volledig aan God voorbijgaan? Dicht bij het Woord blijven is zowel een Bijbels als een gereformeerd uitgangspunt dat al sinds de eerste christelijke gemeenten haar belang heeft bewezen.
Daarnaast: is niet juist een eigen kerkelijke sfeer van rust en echte ontmoeting een jaloersmakende plek in deze hectische, snelle wereld? Naar mijn idee kan een traditioneel kerkelijke sfeer zeer aansprekend zijn. Maar dan wel gastvrij en open, bereid om het Evangelie in hedendaagse taal te verkondigen, met liefde en geduld om toetreders te begeleiden op de vaak lange weg van het tot geloof komen.
Afwijkend kerkbegrip
Misschien komen alle vragen rond de EC wel samen bij het kerkbegrip dat zij hanteren. Want wat is nu eigenlijk een kerk? En door Wie komt een kerk eigenlijk tot stand? Wie waakt over haar toekomst? Hier heeft de gereformeerde kerkleer met haar diepgaande Bijbelse wortels en rijke historie veel te zeggen.
Volgens de gereformeerde opvatting is de kerk niet zuiver omdat ze uit zuivere christenen bestaat, maar omdat Christus haar in het leven heeft geroepen en van Zijn beloften voorziet. Het is God zelf die op grond van het heilswerk van Christus mensen toevoegt aan Zijn gemeente. Gods verkiezende genade vormt de kerk, niet onze inspanningen. Christus houdt als hoofd het lichaam in stand, en niet andersom. God is niet afhankelijk van ons menselijk doen en laten, maar Hij wil door Zijn Heilige Geest met kracht in de gemeente werken, om zo mensen te trekken en te vernieuwen.
Naar gereformeerde opvatting gaat God altijd voorop als het om geloof en kerkzijn gaat. God is niet afhankelijk van wat wij mensen allemaal doen of nalaten, wij zijn in alles afhankelijk van Gods genade. Dit kerkbegrip maakt een mens stil van verwondering, en tegelijk vol van enthousiasme. Dit denken over de kerk geeft rust en vertrouwen, omdat de kerk van Christus in deze wereld niet voorbij zal gaan. De kerk wordt zo een zaak van geloof, en niet van cultuur of berekening.
Toch EC?
Via de EC komt de vraag op onze kerken af of onze structuren, kerkelijke cultuur en organisatiegraad een belemmering kunnen zijn of worden voor het doorgeven van het Evangelie in een samenleving die daarvan steeds meer vervreemd is. Ook stelt de EC ons de vraag of wij de mensen buiten onze kerkmuren eigenlijk wel willen kennen en willen begrijpen. Als die bereidheid er is, kan juist binnen de bedding van een gereformeerde visie op de kerk volop ruimte zijn voor initiatieven om het Evangelie te verkondigen aan mensen die daarvan totaal vervreemd zijn. Deze initiatieven worden gelukkig ook vanuit onze kerken op diverse plaatsen ontplooid, en dat is meer dan nodig. Want ??n ding moet ons toch aan het hart gaan: in onze Nederlandse samenleving groeit een generatie op die geen enkel idee meer heeft van de christelijke geloofsinhoud.
Hilversum
Herman Carlier