Taal is niet hun ding zeg maar
Zo zijn er voorgangers waarvan de stem bij het betreden van de houten broek een merkwaardige trilling krijgt. Voor ’t gemak ga ik er maar van uit dat het geen zenuwen zullen zijn, maar dat het iets is dat volgens de betreffende dominees bij de kanselspraak hoort. Ik weet me inderdaad uit m’n jeugd te herinneren dat bijna alle predikanten gezegend waren met een dergelijk vibrato. Als mogelijke verklaring daarvoor heb ik destijds bedacht dat de stem door de trilling beter droeg in de grote kerken waarin uiteraard microfoons en luidsprekers ontbraken. Tegenwoordig zijn deze hulpmiddelen overal aanwezig, dus waarom er onder huidige generatie voorgangers nog steeds getrild wordt is mij een raadsel. Misschien heeft het wel een beetje te maken met imitatie. Zo was ik pas een voetbalwedstrijd aan het kijken van twaalfjarigen en zag daar dezelfde gebaartjes die ook de grote vedetten maken. Bij het missen van een kans het shirt in de mond, omhoog wijzen en een kruisje slaan bij een doelpunt en ga zo maar door. Wellicht dat ook predikanten de ‘kunst’ hebben afgekeken bij voorgangers (in de dubbele betekenis) die veel indruk op ze gemaakt hebben.
Ook het geweldig laten wisselen van luidheid van de stem is iets wat op de kansel uitvergroot is in vergelijk met het normale taalgebruik. Overigens lijken me zowel de vibrato als het af en toe extra luid spreken zwaar overbodig. Ik heb heel wat colleges voor grote groepen meegemaakt, maar nog nooit één hoogleraar op deze manier z’n stem horen gebruiken.
Ook het taalgebruik verandert op kanselhoogte. De zinnen worden gemiddeld langer en er worden meer bijzinnen en synoniemen gebruikt. Wat bijzinnen betreft, en ik begrijp dat ik het een en ander moet toelichten, wil ik opmerken, en dat niet gericht op de gemiddelde lezer van dit commentaar, maar vooral op degenen onder hen die geregeld het Woord mogen bedienen, uiteraard in de hoop dat dit alles gezegend zal mogen worden, dat deze het ‘verstaan’, een woord dat alleen in de kerk nog gebruikt wordt in de betekenis van begrijpen, niet vergemakkelijken. Ach, in de vorige zin kunt u direct merken wat de makke is van al die bijzinnen. Je raakt als normaal mens het spoor volledig bijster; kop en staart zijn nog nauwelijks met elkaar te verbinden.
Ook voor wat betreft de synoniemen, het met andere woorden nog een keer hetzelfde zeggen, kunnen we ons hart ophalen. Je zou er als gemeenteleden zelfs een sport van kunnen maken wie de meeste synoniemen telt. In feite vallen synoniemen onder herhalingen, hoewel menig predikant dat met verve zal ontkennen. Toch getuigt het niet van veel exegetische diepgang als we aan moeten horen dat het soms allemaal tegenzit in het leven, dat de zaken moeilijker zijn gegaan, dat tegenspoed ons deel is geweest en we gekweld door smarten onze dagen door hebben gebracht. Ja, het punt is dan ondertussen wel duidelijk lijkt me.
Is het te makkelijk om de schuld bij de opleiding te leggen? Ja, dat lijkt me wel. Maar wel zou het daar een extra punt van aandacht mogen zijn. Graag korte zinnen, zo min mogelijk bijzinnen, geen synoniemen en als het even kan net zo praten als onder de kansel. ’t Lijkt me toe dat dit toch tot de mogelijkheden zou moeten behoren. Hoewel, soms is iets afleren moeilijker dan iets aanleren. Dat geldt trouwens ook voor het schrijven van kritische commentaren.
Hoogeveen
Jan van Amerongen