Deze week, op 4 mei, herdenken we de doden uit de Tweede Wereldoorlog, de slachtoffers die vielen tijdens de koloniale oorlog in Indonesië, en degenen die daarna nog omkwamen tijdens oorlogssituaties en vredesmissies, waarbij Nederland betrokken was. We denken dan natuurlijk vooral aan de Joden, maar ook aan Sinti en Roma, en natuurlijk aan al die mensen uit het verzet en anderen, die willekeurig slachtoffer waren van vergeldingsacties. Bij de oorlog in Indonesië zijn ook heel veel slachtoffers gevallen, en ook onder de militairen die in de loop van de tijd uitgezonden zijn om de vrede, waar ook ter wereld, te bewaren. Bij het herdenken van de doden, om precies 20.00 uur, staat Nederland letterlijk stil. Zelfs het verkeer en het openbaar vervoer liggen twee minuten stil. Indrukwekkend!
Een paar uur later begint Bevrijdingsdag. We vieren dan het einde van de Duitse bezetting in Europa en de Japanse bezetting in Aziatische landen. Maar we denken ook aan vrijheid, democratie en mensenrechten. We staan erbij stil dat deze dingen niet vanzelfsprekend zijn en dat ze beschermd moeten worden.
Om middernacht wordt het bevrijdingsvuur ontstoken op het 5 Mei Plein in Wageningen. Verschillende loopgroepen brengen dat vuur naar alle delen van het land. Dat is het startsein voor allerlei activiteiten.
Een prachtig middel om aandacht te vragen voor de vrijheid is muziek. Daarom worden door het hele land zogenaamde bevrijdingsfestivals gehouden. Ambassadeurs van de Vrijheid bezoeken per helikopter die festivals en vragen zo aandacht voor onvrijheid, mensenrechten en oorlog. ’s Avonds is er dan nog het Bevrijdingsconcert op de Amstel, in aanwezigheid van het koningspaar.
Ik denk dat het goed is om aan deze beide dingen, aan de dodenherdenking en aan de bevrijding, aandacht te schenken. Maar voor mijn gevoel leeft bij veel mensen de dodenherdenking toch meer dan het bevrijdingsfeest. Misschien komt dat ook doordat veel mensen gewoon moeten werken.
Wat is vrijheid? Vrijheid is leven in een land dat niet overheerst wordt door een vijand, een bezetter. In een vrij land mag je je geloof belijden. Je bent vrij om je eigen mening te hebben en die mening ook te uiten, hoewel vrijheid van meningsuiting nog wel eens uitloopt op kwetsen of iemand jouw mening op willen leggen. Je bent vrij om te stemmen op de partij of de persoon van je keuze.
In grote delen van de wereld bestaat die vrijheid niet. Een politieke partij die ingaat tegen de heersende dictator wordt dwars gezeten, de leiders en degenen die hun mond open doen komen in de gevangenis of erger nog, worden vermoord. Denk bijvoorbeeld aan de Russische dissident Navalny. Heel veel mensen worden vervolgd om hun geloof, christenen, maar ook aanhangers van andere godsdiensten.
Waarderen wij onze vrijheid wel, of zijn we eraan gewend, doordat veel mensen in ons stukje wereld nooit anders gekend hebben? Zijn we ons wel bewust van de enorm bevoorrechte positie die we hebben? Denken we bij het bezoeken van een bevrijdingsfestival of -concert echt aan onze vrijheid? Of komen we vooral voor de muziek? Daar zouden we wel iets meer bij stil mogen staan.
Janneke van der Molen, Bierum