In het najaar van 2020 beleden vertegenwoordigers van diverse gereformeerde kerken dat ze in de Tweede Wereldoorlog nalatig zijn geweest in het beschermen van de Joden. Deze schuldbelijdenis kwam nagenoeg gelijktijdig met de schuldverklaring van de Protestantse Kerk in Nederland. In deze schuldverklaring wilde de Protestantse Kerk’ zonder terughoudendheid erkennen dat de kerk mede de voedingsbodem heeft bereid waarin het zaad van antisemitisme en haat kon groeien’.
Naar aanleiding van deze schuldverklaring vond er op woensdag 1 september jl. een minisymposium plaats in het gebouw van de Christelijke Hogeschool Ede. Dit symposium was georganiseerd door het Centrum voor Israël Studies en ging dan ook over antisemitisme.
Gepolitiseerde term
Eén van de sprekers was ambassadeur Gilon. Hij was geraakt door de schuldbelijdenis van de kerken, ook omdat het antisemitisme toeneemt. Hij denkt dat het antisemitisme toeneemt omdat de holocaust steeds verder achter ons is komen liggen. Ook heeft het te maken, volgens hem, met migranten uit het Midden-Oosten, voor wie Israël helemaal niets goed kan doen. Hij roemde Israël als democratisch land in het Midden-Oosten waar je voor je mening kunt uitkomen, terwijl je het niet met elkaar eens hoeft te zijn. Hij deed een oproep aan de kerken om achter Joodse gemeenschappen en Israël te gaan staan en heel duidelijk en ferm het antisemitisme af te wijzen.
Daarna sprak prof. Wallet. Hij vond het een goede zaak dat dat symposium werd gehouden, maar vond het erg treurig dat het nodig was. Het is helaas nog steeds een actueel thema. Verschillende voorvallen hebben dat de afgelopen tijd duidelijk gemaakt. Hij stelde dat er in het maatschappelijk debat enerzijds sprake is van ontkenning van het probleem van antisemitisme en dat het anderzijds overdreven wordt. Die combinatie is gevaarlijk. De term antisemitisme wordt gepolitiseerd. Links en rechts wijzen naar elkaar. Dat leidt tot een inflatie van het begrip. En zo worden Joden heel gemakkelijk een speelbal van de politiek. Je krijgt dan heel gemakkelijk ‘wij’ tegenover ‘zij’.
Als voorbeeld noemde hij de complottheorieën. Heel vaak krijgen de Joden daarbij de schuld. Het lijkt vaak onschuldig, maar als je er goed over nadenkt, dan is dat het zeker niet. Onschuldige typeringen zijn zeker niet onschuldig. En mensen zijn tegenwoordig heel gemakkelijk te beïnvloeden omdat heel veel mensen geen kranten meer lezen. Het is van groot belang om kennis te vergaren en waakzaam te zijn en het antisemitisme te bestrijden.
Muterend virus
De volgende spreker was Opperrabbijn Jacobs. Hij heeft zelf regelmatig antisemitisme aan den lijve ondervonden. Het is niet voor niets dat zijn huis beveiligd wordt en dat hij niet met het openbaar vervoer kan reizen. Dat zegt meer dan genoeg. Omdat heel veel mensen niet weten waar het omgaat en beïnvloedbaar zijn, pleit hij ervoor om onze jongeren te onderwijzen opdat zij en wij leren van de geschiedenis met het oog op het heden. Onze jeugd moet gevormd worden. Op scholen moet begrip gekweekt worden voor Israël. Onze jeugd moet leren wat de Joden is aangedaan. Daarom is kennis van het grootste belang. Hij stelde dat het antisemitisme nooit is weggeweest. Het is een muterend virus. Het komt telkens op andere manieren en wijzen weer terug. Joden en christenen moeten zoveel mogelijk optrekken. Kennis van de geschiedenis is van groot belang. Dat keerde Opperrabbijn Jacobs regelmatig in zijn verhaal terug.
De emerituspredikant dr. A. Prosman stelde dat er in de Protestantse Kerk bijna niet meer gesproken wordt over het feit dat de kerk onopgeefbaar verbonden is met Israël. Hij stelde dat toen Israël nog zwak was, de wereld meer met Israël had, dan in deze tijd waarin Israël sterk is geworden. De wereld neemt het vaker op voor underdogs dan voor winnaars. Nu is Israël niet meer de underdog, maar zijn de Palestijnen het. Hij pleit ervoor dat er in de kerken meer aandacht voor Israël moet komen en dat er ook in de kerken meer gesproken moet worden over het verbond. God heeft een plan met Israël. Het is Zijn volk.
Ik kijk terug op een zeer goed inhoudelijk minisymposium. Ik werd bevestigd in het feit dat het antisemitisme nooit weg is geweest en dat het van groot belang is dat wij als kerken stelling nemen tegen het antisemitisme. Dat kan door onderwijs te geven. Niet alleen aan ouderen, maar ook aan onze jongeren. Er is kennis nodig van vroeger en ook van nu. Laten we ons niet leiden door wat we horen, maar door wat we lezen. Studie is van het grootste belang en dat zal het blijven. En: Blijf bidden om de vrede van Jeruzalem.
Ds. Ton van der Wekken, Dokkum