10 en 11 mei 2022
Deze week zullen we, zo is de verwachting, deze bijzondere synode afsluiten. De synode is in juni 2019 geopend in Dordrecht. De concept-agenda gaat ervan uit dat we donderdag rond 12.00 uur zullen afsluiten. Veel tijd is ingeruimd voor het rapport van deputaten eenheid gereformeerde belijders en voor het rapport van de commissie die zich daarover heeft gebogen en voorstellen tot besluit heeft voorbereid. Ik ben benieuwd, mijn inschatting is dat we eerder klaar zullen zijn.
Opening
De preses ds. Han Schenau opent de vergaderweek met de lezing van Johannes 17, het gedeelte waarin de Here Jezus bidt om eenheid van hen die in Hem geloven. Wij bidden voor het werk van de synode, maar wat moeten we bidden, we kunnen daar verlegen mee zijn. De Here Jezus bidt in de hemel voor hen die in Hem geloven. Zijn intentie is om de kinderen die door de Vader aan Hem zijn gegeven dieper op te nemen in de band van de Goddelijke drie-eenheid. Als wij elkaar zien als zussen en broers, door de Vader aan elkaar gegeven, mogen we gelovig bidden voor de CGK-synode dat Hij door ons heen aan de wereld zijn liefde voor zondige mensen zal laten zien. Hoe? Wij moeten niet te veel vertrouwen op eigen kracht om het Woord te bewaren en in de wereld te doen oplichten. Die kracht moet ons van boven gegeven worden. Dat kunnen we als CGK niet alleen. De Kerk van onze Here Jezus is veel breder, de Kerk is één! We hebben elkaar nodig om de wereld de diepte, de breedte en lengte van Gods heerlijkheid te doen kennen. Laten we de komende dagen vanuit dit verlangen ons werk doen. Hierna bidden we om een zegen over het werk van deze dag.
Voor we starten met de agenda wordt nog even teruggekomen op het rapport Kerk-zijn dat in april is besproken. Als antwoord op de vraag uit de synode hoe de uitkomst van deze bespreking wordt geborgd antwoordt het moderamen dat aan de taakgroep die we in het leven hebben geroepen de uitkomst ter hand wordt gesteld. Op de synode van 2024 zal worden gerapporteerd.
Kerkelijke eenheid
Vooraf: Tijdens de synode van 1947 hebben onze kerken besloten het isolement te verlaten, de blik naar buiten te richten en naar eenheid te zoeken met andere kerken die aangeven te willen staan op Schrift en belijdenis. Zolang ook bestaat dit deputaatschap al. In de kerkorde vindt u in bijlage 8 hoe eenheid met andere kerken gestalte kan krijgen in een samenwerkende gemeente of samenwerkingsgemeente. Bijlage 8 geldt voor die kerken waarvan wij op landelijk niveau hebben vastgesteld dat zij net als wij willen staan op Schrift en belijdenis. Op basis van deze bijlage zijn zo’n 40% van onze kerken vormen van samenwerking aangegaan met de NGK of GKv en zijn er 26 samenwerkingsgemeenten gevormd. Samenwerken op deze basis is ook mogelijk met de Hersteld Hervormde Kerk. Als een gemeente nauwer wil samenwerken met een PKN-gemeente die behoort tot de gereformeerde bond kan dat niet op basis van deze bijlage vanwege de breedte van de PKN, waarin ook plaats is voor vrijzinnige gemeenten. Om plaatselijke samenwerking met een gereformeerde bondsgemeente toch mogelijk te maken is bijlage 8A ontworpen. Als op lokaal niveau is vastgesteld dat men op dezelfde basis van Schrift en belijdenis staat kan samen worden gewerkt.
Door commissie 4 is na de synodeweek van mei, waarin t.a.v. vrouw en ambt besluiten zijn genomen, een nieuw en dit keer gezamenlijk rapport opgesteld. De punten waarop de meer- en minderheid van mening verschilden hebben een relatie met het thema vrouw en ambt en de doorwerking daarvan in de samenwerking met andere kerken. Ds. Arie van der Zwan, rapporteur van de commissie, krijgt vooraf het woord. Hij schetst welke reacties hij heeft ontvangen nadat dit nieuwe rapport openbaar is geworden. Vanuit het land is er op drie manieren gereageerd: het gaat niet vergenoeg, het gaat veel te ver en als laatste dat de onderbouwing niet diep genoeg gaat.
Resterende punten uit rapport 3 uit 2020
Begin 2020 is voor de eerste keer over het werk van deputaten kerkelijke eenheid gesproken. Uit dat gezamenlijke commissierapport resteren nog een aantal punten die we als eerste willen behandelen. We beginnen met de voorstellen tot besluit die gaan over het voeren van gesprekken met Gereformeerde Gemeenten, het participeren in het COGG, al of niet doorgaan met het Convent model en het zogenaamde vijfkerkenoverleg. Besloten wordt de gesprekken met de Gereformeerde Gemeenten voort te zetten. Dat geldt ook voor het vijfkerkenoverleg en we blijven participeren in het COGG. Vanuit de classes is gerapporteerd dat er geen behoefte is om op classicaal niveau vrijblijvend met andere kerken in gesprek te gaan zoals het Convent model beoogt.
Samenwerking met de NGK en GKv
Met de GKv en NGK hebben veel CGK-gemeenten een langdurige vorm van samenwerking. Het Anker in Lelystad waar ik lid van ben viert dit jaar dat sinds 50 jaar alle diensten gezamenlijk zijn. Deze samenwerking bloeit plaatselijk en is daarnaast de laatste jaren op landelijk niveau onder spanning komen staan door verschil van inzicht over de ruimte die de Schrift biedt voor vrouw en ambt. In mijn vorige bijdrage heb ik geschreven dat onze synode in april het besluit uit 1998 heeft bevestigd, waardoor er binnen onze kerken geen ruimte is voor vrouw en ambt. De synode van 2016 had al besloten dat het opstarten van samenwerking met een NGK-gemeente niet meer mogelijk is op basis van bijlage 8. Deputaten kerkelijke eenheid kregen de opdracht om naar analogie van bijlage 8A, die geldt voor de gereformeerde bond, een bijlage te schrijven voor lokale samenwerking met een NGK-gemeente. Helaas zijn deputaten daar niet aan toe gekomen.
Wat betekent ons besluit uit april voor het samenwerken met de GKv? De synodale commissie stelt voor, in lijn met het in 2016 genomen besluit t.a.v. de NGK, ook de contacten met de GKv en de nieuw te vormen gefuseerde Nederlandse Gereformeerde Kerken te regelen volgens een nog te ontwerpen maatwerk bijlage 8A.
De bespreking over de voorstellen van de commissie heeft minder lang geduurd dan waar bij het opstellen van de agenda van uit was gegaan. Toch duurde het wel de hele dinsdag. Door meerdere synodeleden werden wijzigingsvoorstellen en alternatieve besluitvoorstellen ingediend waar de commissie zich ‘s avonds over heeft gebogen. Deze voorstellen liepen net zover uiteen als de reacties die rapporteur ds. Arie van der Zwan ontving na de openbaarmaking van het commissierapport. De voorstellen van ds. Cees-Jan Smits licht ik er even uit omdat deze getuigden van een diepe doordenking van de problematiek en uitgebreid waren gemotiveerd. Zijn voorstellen waren erop gericht om samenwerking met de GKv te handhaven op het bestaande niveau en de komende twee jaar te benutten het besluit over vrouw en ambt te laten indalen in onze kerken en een Schriftuurlijke inbedding te geven. Eerst zorgen dat je het huis op orde hebt alvorens andere kerken te beoordelen op hun Schriftverstaan. Om samenwerking en de vorming van een samenwerkingsgemeente in die periode mogelijk te houden. Over twee jaar is naar verwachting de hereniging van GKv en NGK in de nieuwe Nederlandse Gereformeerde kerk een feit en kunnen we dan bezien hoe we ons tot dit kerkverband hebben te verhouden.
Op woensdag 11 mei, de 21ste zittingsdag van de synode, heeft de commissie haar visie op de wijzigingsvoorstellen en alternatieve besluitvoorstellen gegeven en aangegeven wat wordt overgenomen en wat wordt ontraden. Hierna konden we overgaan tot de stemming. Uiteindelijk zijn alle door de commissie voorgestelde (aangepaste) voorstellen tot besluit door de synode aangenomen.
Vervolgens is met een enkele wijziging in lijn met het besluit van april over vrouw en ambt het zogenaamde DOE document wat de samenwerking regelt tussen kerken aanvaard evenals het protocol verkiezing ambtsdragers.
Wat betekent dit nu voor gemeenten die een prille vorm van samenwerking hebben met de GKv? Samenwerken en zelfs het vormen van een samenwerkingsgemeente kan nog steeds met die restrictie dat de visie van de GKv gemeente waarmee men intensiever wil samenwerken op de punten vrouw en ambt en de omgang met homoseksualiteit overeenkomt met de CGK-visie. Kort gezegd: denk en doe als wij en we kunnen ‘samenwerken’. Dit komt overeen met wat in 2016 is afgesproken over samenwerken met de NGK. Deputaten kerkelijke eenheid hebben de opdracht om het besluit over samenwerken met de GKv in een aangepaste bijlage 8 te verwoorden.
Na de besluitvorming over onze verhouding tot de GKv en NGK en nieuw te vormen NeGK verwoordt de preses dat de genomen besluiten voor teleurstelling en pijn zullen zorgen binnen een deel van de kerken. Ook deze kerken maken deel uit van ‘het lichaam’ en waar één lid lijdt lijden alle leden mee.
Afvaardiging van niet CGK-ambtsdragers naar de CGK-classis en toelating van predikanten uit een ander kerkverband
Als laatste onderwerpen deze dag wordt vastgesteld dat de besluitvorming op het dossier kerkelijke eenheid geen nieuwe gezichtspunten biedt die rechtvaardigen om het besluit dat in 2019 genomen is over de afvaardiging van niet CGK-ambtsdragers uit een samenwerkingsgemeente naar een CGK-classis te heroverwegen.
Van uit de PS van het Westen is een instructie ingediend over de toelating van predikanten uit een ander kerkverband. Besloten wordt deputaten Kerkorde en Kerkrecht te vragen de komende twee jaar een advies op te stellen aan de volgende synode over hoe gehandeld moet worden als een predikant uit een ander kerkverband naar de CGK wil overkomen. De huidige regeling dateert uit 1943 en de kerkelijke verhoudingen zijn sterk gewijzigd.
Synode 2024
Rijnsburg wordt aangewezen als roepende kerk voor de volgende synode, die zo de Here wil in 2024 zal worden geopend.
Afsluiting
Na nog één keer gezamenlijk de maaltijd te hebben gebruikt wordt de synode afgesloten. De preses, ds. Han Schenau, reflecteert op de door de synode genomen besluiten en stelt vast dat de meeste besluiten gelukkig in unanimiteit genomen zijn; echter hij verwacht dat de besluiten die de breedte van ons kerkverband laten zien de meeste aandacht zullen krijgen. Hij doelde dan vooral op de besluiten die in april en in mei zijn genomen.
Met een dankwoord aan het organisatiecomité, de mensen van de catering en van de technische ondersteuning, vergezeld van een passende attentie, wordt onze waardering voor hun werkzaamheden onderstreept. Vervolgens bedankt ds. Peter Buijs in zijn rol als assessor onze preses ds. Han Schenau voor zijn kundige en sympathieke leiding.
De preses sluit de synode af met een meditatie aan de hand van psalm 133: ‘Zie, hoe goed en hoe liefelijk is het, als zonen van hetzelfde huis als broeders samenwonen’ en gaat daarna voor in gebed.
Hoe kijk ik terug op de synode en vooral op de besluiten uit april en mei?
Onder het kopje kerkelijke eenheid heb ik aangegeven dat de synode van 1947 besloot uit het isolement te komen. Met de besluiten die de synode van 2019/22 heeft genomen zijn we bijna weer terug bij af. Alleen van de Hersteld Hervormde Kerk vinden wij dat ze net als wij onverkort staan op het fundament van Schrift en belijdenis en is samenwerking op basis van bijlage 8 mogelijk. Helaas zit dit kerkverband niet op het vormen van samenwerkende en samenwerkingsgemeenten te wachten. Hier leven twijfels over ons kerkverband, vergelijkbaar met de twijfels die wij hebben t.a.v. de GKv. Vele jaren heeft de GKv zich als de ware kerk beschouwd. De GKv heeft die zienswijze achter zich gelaten en is zich de laatste decennia enthousiast gaan oriënteren op vormen van samenwerking met eerst de CGK en later ook de NGK. Wij gaan de omgekeerde weg, we zeggen niet de ware kerk te zijn; echter de maatlat waarlangs wij andere kerkgenootschappen leggen maakt het duidelijk. De eerste vergaderdag las onze preses Johannes 17 waar de Here Jezus om eenheid bidt. Als je terugkijkt op de terugtrekkende beweging die wij maken vervult dat je met verdriet en schuldgevoel tegenover onze Here en Heiland.
Deze synode kan getypeerd worden als een synode die voor stilstand en het terugtrekken op het eigen gelijk heeft gekozen. Naar mijn overtuiging is dit niet in lijn met de Bijbelse opdracht. Ik verwacht dat er in plaats van stilstand de komende jaren veel in beweging zal komen, binnen een groot deel van de CGK-kerken zullen de besluiten met onbegrip worden ontvangen en niet gedragen kunnen worden. Kerken zullen kiezen voor dat wat heilzaam is voor de eigen gemeente in de lokale context waarin men kerk is en de missionaire opdracht die van onze Here en Heiland is ontvangen inhoud mag worden gegeven.
Het schrijven van de verslagen van de synode voor het Kerkblad van het Noorden heb ik met plezier en zo objectief mogelijk gedaan. Soms heb ik de afsluitende alinea, zoals ook nu, gebruikt om u te laten weten hoe ik het synodewerk en de besluiten die zijn genomen zelf beleef vanuit mijn context als lid van de SWG Het Anker in Lelystad.
Graag dank ik u voor uw interesse.
Met vriendelijke groet,
Wim Hijmissen, Lelystad
We willen broeder Wim Hijmissen hartelijk danken voor zijn regelmatige verslagen en persoonlijke impressies van de vergaderingen van de generale synode, die hij op verzoek van de redactie heeft geschreven.