In het vorige artikel is aangegeven hoe zes predikanten uit de zeventiende en achttiende eeuw over het sterven hebben gesproken. In dit artikel beschrijf ik overeenkomsten en ontwikkelingen die zichtbaar worden in hun beschrijvingen van het laatste oordeel, de hemel en de hel.
Evenals de omgang met de dood heeft ook de toekomstverwachting zich in de loop van de zeventiende en achttiende eeuw ontwikkeld door de opkomst van de vroege secularisering. De opkomst van de secularisering blijkt onder andere in een verandering in het historische bewustzijn. Stilzwijgend werd het einde van de geschiedenis naar de verdere toekomst verschoven en verschoof de blikrichting van de hemel naar de aarde. Deze ontwikkelingen hebben ook hun weerslag gehad op de toekomstverwachting van gereformeerde predikanten, van wie ik voor mijn onderzoek verschillende geschriften heb bestudeerd.