De kerk

Zou de kerk ongeveer zo bedoeld zijn? In een christelijke sloppenwijk van Lahore, een stad in Pakistan met ongeveer twaalf miljoen inwoners, is de kerk een plek waar je dagelijks komt. Een  plek waarvanuit gewerkt wordt. Elke morgen om zes uur wordt daar de dag geopend met Schriftlezing, gezang en gebed. Zondags is er de eredienst die door ongeveer driehonderd mensen wordt bijgewoond. Het kerkgebouw zit dan helemaal vol. Links de mannen, rechts de vrouwen, vooraan op de grond de kinderen. Ze zitten tot vlak voor het liturgisch front. Vanwege de altijd dreigende situatie voor de christenen in Pakistan moet de kerk dag en nacht worden bewaakt. Je moet door een detectiepoortje naar binnen. De gewapende bewakers waken ook over de directe omgeving van de kerk. Daar bloeit het prachtige werk.

Op een warme zomerdag laat ik me door de navigator leiden naar ‘De Oase’ in Dokkum, waar ik heb afgesproken met de koster, die binnenkort afscheid neemt op het moment dat hij zijn 45-jarig jubileum viert. De rit eindigt bij de ‘Kleine Oase’ achter de kerk. Dit is een kinderdagverblijf dat weliswaar in het kerkgebouw zit, maar hier moet ik niet zijn. Vertwijfeld kijk ik rond: Waar is de pastorie ofwel de tuin van ds. Ton? Dat herinner ik me wel: de pastorie staat bij de kerk, zoals gebruikelijk. Op zoek naar de juiste ingang maak ik wat foto’s en als ik bij de pastorie ben aangekomen, bel ik maar even met mijn afspraak: ‘Klopt het? Zit ik goed?’ Natuurlijk zit ik nu goed en een poosje later zit ik tegenover Johannes van der Hoek, de koster van CGK Dokkum.

We herkennen elkaar. Johannes was al koster toen onze jeugdvereniging uit Leeuwarden een uitwisselingsweekend had met de vereniging van Dokkum. 1979 schrijven we. Het jonge gezicht draag ik op het netvlies en steeds als ik Johannes aankijk herken ik hem van vroeger. Het maakt dat het gesprek ongedwongen en gezellig verloopt.

Eind juni was ik een kleine twee weken in Brazilië voor een conferentie rond het thema van mijn proefschrift: over de missionaire identiteit van de kerk. Ik benutte de gelegenheid om de contacten die ik al langere tijd heb in Brazilië weer eens aan te halen.  

Van Hoogeveen naar Castrolanda

Ik was te gast op verschillende adressen, onder andere in Castrolanda. Dat is één van de Nederlandse kolonies in de provincie Paraná van Brazilië.

Dat woord ‘kolonie’ duidt op iets heel anders dan wat wij vroeger onze kolonies noemden: denk aan Suriname of Indonesië, waar Nederland gedurende lange tijd de scepter zwaaide. Het gaat bij de Nederlandse kolonies in Brazilië om agrarische gemeenschappen waar mensen naartoe emigreerden. Ze trokken uit Nederland weg in de moeilijke jaren na de Tweede Wereldoorlog, en ze bouwden een bestaan op in Brazilië onder moeilijke omstandigheden. Daarbij namen ze ook de kerk mee.

In dit boek neemt Joris Luyendijk zijn lezers mee in zijn eigen ontdekkingstocht. Hij vertelt hoe hij in 2011 een droombaan krijgt aangeboden: hij mag voor de Britse krant The Guardian gaan schrijven. Maar het loopt anders dan hij had gedacht. Hoe hij het ook probeert, het lukt hem niet om ertussen te komen. Hoe goed zijn Engels ook is (hij leert zelfs wekelijks columns uit zijn hoofd!), de belangrijkste nuances krijgt hij niet mee. En hoe interpreteer je bepaalde gebeurtenissen, zoals een collega die niet antwoordt op een e-mail? De codes waren voor hem als Hollander vreemd. En degenen die de codes wel kenden, haalden hun schouders op: ‘Waar heb je het over, wees gewoon jezelf!’