Moerbeiboom

In Dokkum heb je er maar eentje van. Hij staat in de tuin van de Grote Kerk aan de Markt en is inmiddels bijna vierhonderd jaar oud.  In Psalm 84 heb je er een dal vol van: de moerbeiboom. De berijming van deze psalm zingt ervan: steekt hen de hete middagzon in ’t moerbeidal, Gij zijt hun bron.

Een moerbeiboom kan wel tien meter hoog worden en heeft veel ruimte nodig want als je hem niet op tijd snoeit wordt hij gemakkelijk twaalf meter breed. Een moerbeiboom is diep en sterk geworteld.

Het boek Prediker hoort bij de joodse feestrollen, de megillot, die op joodse feest- of gedenkdagen worden gelezen. Het wordt gelezen op het Loofhuttenfeest, een oogstfeest waarbij God Israël laat vieren: deze oogst dank je aan mijn genadige liefde, waarmee Ik jullie eens bevrijdde uit Egypte en in het beloofde land bracht. Maar… past Prediker bij zo’n blij feest?

Als twee accolades (1,2 en 12,8) om het boek lees je de uitdrukking: ‘Een en al vluchtigheid’. Als een samenvatting van alles wat Prediker wil zeggen. Het Hebreeuwse woord dat met ‘vluchtigheid’, ‘ijdelheid’ of ‘lucht en leegte’ wordt vertaald, betekent ook ‘damp’. Damp is niet zozeer zinloos als wel ongrijpbaar. En die betekenis lijkt in Prediker zeker ook bedoeld. Het leven blijkt ongrijpbaar en kan ontzettend zinloos voelen.

In zijn boek  Onze lieve vrouwe van de schemering voert Jan Willem Otten ons terug naar het begin  van de geschiedenis van de mens, zoals beschreven in Genesis en Van den Vondels Lucifer.

Het boek bevat een verzameling essays over poëzie, film en geloof. Eén essay gaat over het paradijs met het proefgebod en een eerdere gebeurtenis, de val van Lucifer (Satan). Deze val wordt prachtig beschreven in het treurspel over Lucifer.  Ottens essay betreft een intrigerende verhandeling over de oorsprong van het kwaad en dat tegen de achtergrond van de vraag of de mens vrij is of prooi van allerlei krachten, dat wil zeggen gedetermineerd.