In mijn geboortedorp woonde een vrij aanzienlijke, ongehuwde, oude mevrouw. Ze heette Pieck en kwam uit een bekend geslacht, waaruit een wethouder en een burgemeester zijn voortgekomen. Ze was lid van de Hervormde kerk, behoorde tot de ´zware ligging´ en liep altijd diep in het zwart. Ze woonde in een grote villa, midden op de Hoofdstraat van ons dorp. In het midden was een grote voordeur met opzij elk twee grote ramen. Achter dit huis lag een flinke tuin. Mijn vader, die veel functies in ons dorp bekleedde, had nogal wat contacten met haar. Toen zij hoorde, dat ik theologie wilde studeren en predikant wilde worden, zei ze tegen mijn vader: ´Stuur uw zoon maar eens naar mij toe, ik heb wel wat theologische boeken voor hem.’

Het schip van de kerk vaart in woelige wateren. Enerzijds verslaat de secularisatie haar duizenden waardoor de kerk in een minderheidspositie is beland. Anderzijds gloort een missionair ontwaken, met een niet te tellen aantal initiatieven om ongelovige medemensen te bereiken tot gevolg. Wat zijn de kansen bij het krimpen van de kerk.

Ik wil voorop stellen dat de kerk van Christus is. Moedig belijden we al eeuwen met Art 27 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis: ‘Deze heilige Kerk wordt door God staande gehouden tegen het woeden van de gehele wereld, hoewel ze soms een tijdlang zeer klein is en tot niets schijnt te zijn geworden in de ogen der mensen.’ Die belijdenis geeft zekerheid en rust. Maar die belijdenis mag niet leiden tot passiviteit en lijdzaam afwachten, maar moet te meer dringen tot gedreven en geheiligde activiteit. Te vaak zien krimpende gemeenten passief en met lede ogen aan dat het leden- tal afneemt. Met een zucht schrijft men weer een gezin met kinderen uit, dat als reden opgeeft: ‘Omdat er te weinig aansluiting is voor onze kinderen, sluiten we ons aan bij….’. En dan volgt er de keuze voor een gemeente waar het allemaal ‘groeit en bloeit.’ Ook geografisch kan de omstandigheid van een gemeente veranderen. Pensionados en jonge gezinnen trekken uit de oude stadswijk naar een sub-urb in het groen. De natuurlijke achterban valt weg, een totaal nieuwe bevolkingsgroep vestigt zich in de wijk, bijvoorbeeld tal van allochtonen. Wat te doen? Moeten wij gemeenten die krimpen maar laten spartelen en als vanzelfsprekend als grote gemeenten de leden overnemen? Nee, zegt Wim van der Lee uit Rotterdam-Capelle, deze gemeenten moeten geholpen worden. Hij maakte een afstudeerscriptie over de problematiek van kerken die hun poorten moesten sluiten.

Enige tijd geleden deed dhr. Henk Schaafsma de oproep om christelijke waarden steeds weer te doordenken en te vernieuwen. Schaafsma nam afscheid van Christennetwerk-GMV en zei dit richting kerken en christelijke organisaties. “Als je het niet doet, lopen de leden weg”, aldus Schaafsma.

Schaafsma’s oproep om waarden steeds te doordenken en te vernieuwen, roept bij mij enerzijds herkenning op, maar anderzijds ook vragen.

Bij de Christelijke Agrarische Hogeschool in Dronten ben ik de afgelopen jaren betrokken geweest bij het gesprek over kernwaarden. De opening van een tweede locaties in Almere, maakte het noodzakelijk om opnieuw na te denken over de identiteit van de hogeschool. Het gesprek over vragen als ‘wie zijn we en hoe willen we van betekenis zijn?’ hebben geleid tot een nieuwe merkbelofte van de CAH, de zogenaamde CAH-ID.

Op 9 april 1945 werd Bonhoeffer ter dood gebracht in het concentratiekamp Flossenbürg op beschuldiging van hoogverraad. Hij was betrokken geweest bij de voorbereiding van een aanslag op Hitler. De aanslag die op 20 juli 1944 plaatsvond, mislukte. Bonhoeffer en andere coupplegers werden gearresteerd. De wijze waarop hij in de jaren van zijn verzet tegen Nazi-Duitsland heeft gesproken over christen-zijn in deze wereld, maakt nog steeds diepe indruk.