Bij ons thuis werd er vaak klassieke muziek gedraaid. Zolang dat instrumentaal was, kon ik dat nog wel waarderen. Als er ook bij gezongen werd, haakte ik snel af. Vreselijk vond ik dat. Mijn vader was nogal stellig: ‘Dit is mooie muziek, maar niet gemakkelijk. Dat moet je leren luisteren.’ Ik probeerde met hem te discussiëren over schoonheid en mening en feit, maar dat was aan mijn vader niet besteed. De Matthäus was objectief mooie muziek – een feit. Als je er vaker naar luisterde, kwam de waardering vanzelf – zo zei hij. Ik zal hem meewarig aangekeken hebben – ik wist niet beter.

De titel ‘De hemeltuin’ is ontleend aan een prachtige tuin op een Engels landgoed, die ogenschijnlijk door niets geschonden kan worden. Zo althans beleeft het gezelschap het dat in de tuin verzameld is, de familie die het landgoed bewoont, een buurvrouw en twee gasten, Nicholas uit Zuid-Afrika en Gerda uit Duitsland. Maar, wordt er opgemerkt: de slang sluipt nader door de struiken en de engel wacht om ons te verdrijven.

Gedachten over het vasten

Het lukt me gewoon niet om het van me af te schudden. Het gevoel dat als het er echt op aan komt, als de nood het hoogst is, als de strijd het hevigst is, je dan behalve bidden misschien ook moet vasten. Die gedachte wordt gevoed door de Bijbel.

Ongeveer op mijn zestiende jaar begon ik met geregelde bijbelstudie. In die jonge jaren ging mijn hart open voor de woorden van God. Naast kerk en catechisatie volgde ik de Navigator bijbelstudies. De Navigators was een soort kleine opwekkingsbeweging: warm, radicaal en persoonlijk. Ik was ten volle overtuigd van het gezag van de Schrift. Niets ging er boven de woorden van God. De hele Bijbel is waar.

Wat een levenstragiek. Nog maar tien jaar is de jongen als de Dertigjarige Oorlog (1618-1648) uitbreekt. Een alles verwoestende oorlog. Historici noemen het de allereerste wereldoorlog. Hij is twaalf jaar als zijn vader sterft. Drie jaar laten overlijdt ook zijn moeder. Zijn enige broer, met wie hij samen in Wittenberg studeert, sterft aan de ontberingen van de oorlog. Hij treedt in het huwelijk. Ze krijgen kinderen. Vier van hun vijf kinderen sterven op jonge leeftijd. De laatste tien jaar van zijn leven is hij weduwnaar. Te midden van al deze familietragedies is hij als predikant ook nog jarenlang verwikkeld in een bitter kerkelijk conflict. Lutheranen en calvinisten strijden hevig met elkaar. Omdat hij een  fanatiek Lutheraan is wordt hij door de calvinistische keurvorst uit zijn ambt ontslagen. Maar hij is bij zijn gemeente buitengewoon geliefd. Massaal komen ze in opstand tegen het besluit van de keurvorst. Het resultaat daarvan is dat hij op zijn post terug mag keren. Maar de vrede keert helaas niet terug Een jaar later neemt hij uit protest vrijwillig ontslag.