Wij leven in een vrij land. Die zin hebt u zojuist gelezen zonder zelfs maar met de ogen te knipperen. Oud nieuws en weinig spannend. We zijn na 74 jaar grotendeels vergeten dat onze vrijheid een bevochten vrijheid is en dat velen in de strijd daarvoor het leven hebben gegeven. Maar in deze dagen staan we uitvoerig stil bij de bevrijding. Her en der worden herdenkingen georganiseerd, verhalen van verzetsstrijders komen voorbij, documenten van onderduikers worden tentoongesteld.

Ook over dr. J. Koopmans (1905-1945)  zal her en der wel iets geschreven worden. In ieder geval dus  in de kolommen van dit blad. In dit eerste artikel wil ik kort iets over zijn leven vertellen. In het volgende artikel wil ik ingaan op een belangrijke vraag die hij aan ons voorhoudt: wat is vrijheid eigenlijk? En dan niet in de inhoudelijke zin allereerst, maar meer in de zin: wat betekent het? Wat heeft het ons te zeggen dat we in een vrij land leven?

De eerste helft van deze uitgave is een gedegen en boeiende inleiding van Paul van Geest. Daarin doet hij  verslag van zijn onderzoeksbevindingen naar het ontstaan van de Didachè, een oud en gezaghebbend christelijk geschrift uit de tweede eeuw. Veel is nog onduidelijk, maar wel duidelijk is dat dit kleine geschrift gezaghebbend was in de vroege kerk. Het gaf richtlijnen voor een goede levensorde, een gepaste liturgie en een juiste organisatievorm. Het ging om orde in het persoonlijk en gemeenschappelijk leven, gericht op een christelijke levenswandel die zal uitlopen op de vereniging met Christus bij zijn wederkomst.

Op 14 november 1618, één dag na de officiële opening, zaten 56 kerkelijke afgevaardigden, 23 theologen uit het buitenland, 5 Nederlandse professoren en 18 commissarissen-politiek klaar om de belangrijkste kwestie die op de synodale agenda stond te behandelen: het geschil met de remonstranten. Zij werden door de synode 'geciteerd', dat wil zeggen opgeroepen om met een vertegenwoordiging voor de synode te verschijnen en zich te verantwoorden. Een formulering die meteen duidelijk maakte hoe de verhoudingen lagen.

In de voorgeschiedenis van de Synode van Dordrecht speelden niet alleen kerkelijke, maar ook politieke factoren een grote rol. Het is de vraag of de synode überhaupt had kunnen plaatsvinden als er in 1617 niet een omwenteling had plaatsgehad die te danken was aan een lid van het Oranjehuis: prins Maurits (1567-1625), opperbevelhebber van het leger van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Aanvankelijk sympathiseerde prins Maurits met de remonstranten. Zijn hofprediker was Johannes Wtenbogaert (1557-1644), die betrokken was geweest bij de opstelling van de Remonstrantie in 1610.

In 1617 schaarde Maurits zich echter achter de contraremonstranten, een keuze die niet los gezien kan worden van zijn conflict met de Staten-Generaal en de voornaamste man van dat moment in de Nederlanden: landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt (1547-1619). Oldenbarnevelt had een bestand uitgeroepen in de zich voortslepende oorlog tegen Spanje, terwijl Maurits vond dat de strijd juist naar een beslissende fase in het voordeel van de Nederlanden ging.